TRẢ LỜI BẠN ĐỌC.
Bạn Văn Thế Trung (Tây
Ninh).
VẤN:
Tri kỳ hùng, Thủ kỳ
thư là gì?
HỒI ĐÁP.
Trước hết xin thứ lỗi
là đã chậm trả lời. Bởi lẽ BBT chẳng có ai chuyên về Đạo Đức Kinh. Do vậy phải
học hỏi và tự vấn với nhau cho tạm ổn rồi mới dám hồi đáp.
Về xuất xứ đây là hai
câu từ Đạo Đức Kinh mà ra. Đó là 02 đầu của chương 28.
Cụ Nguyễn Duy Cần dịch
là: Biết như con trống, Giữ như con mái. Chúng tôi xin OK với cụ.
Tiếp đây là phần nhận
xét của chúng tôi để tạ lòng bạn đã gởi câu hỏi.
Trong nhận định về âm
dương của người xưa thì trong dương có âm và trong âm có dương. Vạn vật không
có cái chi là độc âm hay cô dương. Biết như con trống là sở tồn là một tập hợp
lớn (xử kỷ). Giử như con mái hay sống như con mái vì trong sở học vẫn còn điểm
chưa minh dù rằng nhỏ nhưng vẫn không thể nào là không có. Do vậy phải tự đưa
mình vào phần chưa hiểu đó để cầu thị khi (tiếp vật).
Đây là câu luận về
cái thể và dụng của đạo hay nói thông thường là xử kỷ và tiếp vật. Xử kỷ là
việc của mình tiếp vật là có liên quan đến bên ngoài.
Thể là trống và mái. Dụng
là cách xử kỷ (cho mình khi học hỏi, khi suy nghĩ “Tri” ) hay tiếp vật (sống
trong nhân quần xã hội “Thủ”).
Biết như con trống thiên
về xử kỷ, ngụ ý là phải học hỏi cho am tường công việc mình muốn làm rồi mới
tiến hành. Khi tiến hành rồi còn phải rà soát, nhìn ngắm để học hiểu thêm cho
đến tận thiện, tận mỹ.
Giữ như con mái thiên
về tiếp vật, nghĩa là phải coi nên chổ để nên lời. Bởi lẽ cái sở học thì nhiều
mà ứng biến sử dụng cho một tình huống, một hoàn cảnh là một phần của sở học.
Xã hội xưa nay đều
phong phú và đa dạng đến vô tận. Người giỏi về nghề nông không thể am tường hết
việc kinh thương. Kẻ sĩ có đa tri kiến cũng không thể biết những điều sâu xa
của tăng lữ. Con người phải đứng trong một vị trí thì sự hiểu biết đương nhiên
phải bị giới hạn. Ý thức được sự giới hạn đương nhiên đó thì không có chi là tự
hào hay tự cao, tự đại. Cho nên cái túi khôn của nhân loại (là Lão Tử) mới viết
như thế.
Biết
như con trống ví như phần dương, Giữ như con mái là giử lấy cái phần âm nhỏ
trong phần dương đó.
Trong Đạo Đức Kinh
còn nhiều câu đồng dạng như thế. Thí dụ như ngay trong chương 28: Tri kỳ bạch,
Thủ kỳ hắc. Tri kỳ vinh, Thủ kỳ nhục và nhiều chương khác.
Chúng tôi gượng gạo
nhận xét như thế để tạ lòng bạn đọc, nên xin giử phần thủ kỳ thư xin bạn thứ
lỗi nếu kiến giải có chi sai sót.
Trân trọng.
