Quan hệ Việt - Mỹ sang kỷ nguyên mới, nhân
quyền vẫn là trở ngại
Pam Dockins,
07.08.2015
Ngoại
trưởng Mỹ nhận xét quá trình hàn gắn giữa hai nước Việt - Mỹ đã trải qua một
thời gian và "không dễ dàng cho cả đôi bên".
Tuyên
bố của ông John Kerry được đưa ra tại Hà Nội hôm nay 7/8 trong bài diễn văn
đánh dấu kỷ niệm 20 năm Việt - Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao.
Tại
một diễn đàn xã hội dân sự, Ngoại trưởng Kerry lưu ý rằng đôi bên đã mất 2 thập
niên để bình thường hóa quan hệ:
"Chúng
ta đã mất 20 năm để chuyển từ hàn gắn sang xây dựng quan hệ. Hãy nghĩ về những
gì chúng ta sẽ đạt được trong 20 năm sắp tới".
Quan
hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam bị cắt đứt 40 năm trước, khi cuộc chiến tranh kéo
dài ở Việt Nam được chấm dứt.
Trong
những năm gần đây, Hoa Kỳ và Việt Nam đã tiến lên các mối quan hệ kinh tế mạnh
mẽ, với thương mại hai chiều đạt 36 tỷ đô la trong năm ngoái.
Cùng
phát biểu tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Việt Nam Phạm Bình Minh bày tỏ tin tưởng
quan hệ đôi bên sẽ được nâng lên một mức cao hơn nữa.
Nhân
quyền Việt Nam
Dù
có các mối quan hệ thương mại mạnh mẽ với Việt Nam, Hoa Kỳ vẫn tiếp tục nêu các
mối quan ngại về thành tích nhân quyền của Hà Nội.
Trong
báo cáo nhân quyền thường niên công bố hồi tháng 6, Bộ Ngoại giao Mỹ đã nhắc
tới các vấn đề nhân quyền của Việt Nam bao gồm "giới hạn chặt chẽ quyền
chính trị của công dân" và "các vụ cuộc tấn công, bắt giữ và giam cầm
tùy tiện của công an".
Ngoại
trưởng Mỹ nhấn mạnh tiến bộ về nhân quyền và thượng tôn pháp luật "sẽ tạo
nền tảng cho mối quan hệ đối tác sâu xa hơn và bền vững hơn giữa Hoa Kỳ với
Việt Nam" và "nhất định sẽ phục vụ cho quyền lợi của chính Việt
Nam".
Chúng
ta đã mất 20 năm để chuyển từ hàn gắn sang xây dựng quan hệ. Hãy nghĩ về những
gì chúng ta sẽ đạt được trong 20 năm sắp tới.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ
John Kerry.
Ông
Kerry nói thêm rằng: "Đôi bên càng có thêm điểm chung, càng dễ thuyết phục
nhân dân hai nước siết chặt hơn các mối liên hệ và hy sinh cho nhau".
Việt
Nam lâu nay vẫn bác bỏ các cáo giác về vi phạm nhân quyền. Hà Nội nói còn những
khác biệt về quan điểm trong vấn đề này và mong thu hẹp các cách biệt đó qua
đối thoại ngoại giao.
Trong
bài phát biểu tại Hà Nội hôm nay, Ngoại trưởng Hoa Kỳ khẳng định:
"Mỗi một quốc gia và một nền văn hóa đều có đặc thù
riêng và chúng tôi tôn trọng khác biệt trong các cấu trúc quản trị căn bản khác
nhau nhưng quan điểm về quyền tự do của con người là điều được toàn cầu công
nhận. Nó xuất phát từ nhu cầu căn bản của con người là có phẩm giá và được đối
xử một cách tôn trọng".
Trước
khi Ngoại trưởng Kerry đặt chân tới Hà Nội, tổ chức bảo vệ nhân quyền Phóng
viên Không biên giới (RSF) có trụ sở tại Pháp đã gửi thỉnh nguyện thư tới nhà
ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ, yêu cầu thúc đẩy chính phủ Việt Nam cải thiện
nhân quyền, phóng thích tất cả ký giả hay blogger đang bị giam cầm và ngưng
sách nhiễu, tấn công các nhà báo công dân, những người cung cấp thông tin độc
lập không theo "lề Đảng".
Trong
cuộc phỏng vấn với Trà Mi VOA Việt ngữ hôm nay, RSF hoan nghênh phát biểu của
ông Kerry về vấn đề nhân quyền Việt Nam, nhưng nhấn mạnh rằng cần phải có hành
động cụ thể song hành với lời tuyên bố.
Ông
Benjamin Ismail, trưởng đặc trách khu vực Châu Á - Thái Bình Dương trong RSF:
Ông
Benjamin Ismail - Trưởng đặc trách khu vực Châu Á-Thái Bình Dương của RSF.
"Phát
biểu của Ngoại trưởng Mỹ tại Hà Nội hôm nay là một khởi điểm tốt, nhưng RSF
chúng tôi trông chờ những yêu sách cụ thể từ Mỹ trong vấn đề nhân quyền Việt
Nam. Trong thư gửi Ngoại trưởng Kerry trước khi ông sang Việt Nam, chúng tôi
nhấn mạnh rằng Hiệp định TPP là một đòn bẩy quan trọng cụ thể nhất hiện nay có
thể giúp cải thiện nhân quyền tại Việt Nam, đặc biệt là về quyền tự do bày tỏ
quan điểm và tự do báo chí. Ông Kerry nên tận dụng TPP làm công cụ để yêu cầu
nhà cầm quyền Hà Nội phải thật sự tôn trọng nhân quyền".
Phóng
viên Không biên giới cho biết sẽ tiếp tục kêu gọi các nền dân chủ lớn trên thế
giới như Hoa Kỳ và các nước EU lưu tâm hơn nữa và thúc đẩy mạnh mẽ hơn đối với
vấn đề nhân quyền của Việt Nam.
Ông
Benjamin Ismail:
"Điều chúng tôi cần thấy là hồi đáp của nhà cầm quyền và các
bước cụ thể chứng tỏ cải thiện và tôn trọng nhân quyền".
Trưởng
khu vực Châu Á - Thái Bình Dương trong RSF nói thực
tế cho thấy các chính phủ độc tài trong khu vực vẫn có thể phát triển kinh tế
và thắt chặt quan hệ đối tác với các nước mà không cần phải nới lỏng sự kiểm
soát các quyền dân sự và chính trị của công dân là một kiểu phát triển phản
nhân quyền. Ông Ismail khẳng định:
"Nhiệm vụ của các nước như Mỹ hay Pháp là phải chứng tỏ cho
các chính phủ độc tài thấy rõ rằng kiểu phát triển này sẽ không được chấp nhận.
Cần phải thay đổi thực tế này."
Hiệp
định TPP
Cả
Hoa Kỳ và Việt Nam đều đang tham gia các cuộc đàm phán về Hiệp định Đối tác
xuyên Thái Bình Dương (TPP), một thỏa thuận thương mại rộng lớn bao gồm 12 quốc
gia.
Điều
chúng tôi cần thấy là hồi đáp của nhà cầm quyền và các bước cụ thể chứng tỏ cải
thiện và tôn trọng nhân quyền.
Ông Benjamin Ismail.
Ông
Greg Poling, nhà phân tích Châu Á thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc
tế CSIS nhận định: "Cho tới nay, Việt Nam là nước được hưởng lợi nhiều
nhất từ TPP".
Ông
nói Việt Nam không chỉ hưởng lợi vì được tiếp cận thị trường Mỹ, mà còn vì được
tiếp cận với các thị trường của Canada và Nhật Bản.
Trong
chuyến thăm Việt Nam lần này, Ngoại trưởng Kerry cũng hội kiến Tổng Bí thư
Nguyễn Phú Trọng của đảng cộng sản Việt Nam.
Tháng
7 vừa qua, ông Trọng đã được Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp tại Tòa Bạch Ốc.
Trong
buổi xuất hiện chung với Tổng thống Obama dịp đó, ông Trọng đã phát biểu rằng:
"Trong lịch sử hai nước đã có một chương khó khăn, cay đắng, nhưng chúng
ta đã có thể vượt lên trên quá khứ để khắc phục những khác biệt, phát huy lợi
ích chung và hướng tới tương lai".
Biển
Đông
Ngoài
thương mại, các vấn đề về an ninh hàng hải ở Biển Đông đã trở thành một trọng
tâm chính trong quan hệ Việt - Mỹ. Trong chuyến thăm lần trước tới Hà Nội vào
năm 2013, ông Kerry đã công bố rằng Hoa Kỳ sẽ cung cấp 5 tàu tuần tra cao tốc
giúp Việt Nam cải thiện lực lượng tuần duyên.
Chuyến
công du lần này của ông Kerry tới Việt Nam là chặng dừng chân cuối cùng trong
chuyến thăm 5 nước ở Trung Đông và Nam Á.
Ngoại
trưởng Mỹ đến Hà Nội từ Kuala Lumpur (Malaysia), nơi ông tham dự diễn đàn khu
vực ASEAN.
An
ninh hàng hải là một trong những vấn đề mà Ngoại trưởng các nước tham dự diễn
đàn đã nêu lên, đặc biệt xoay quanh hoạt động xây đảo gây tranh cãi của Trung
Quốc trong vùng biển mà các nước xung quanh cũng có tuyên bố chủ quyền.
Ngoại
trưởng Mỹ nhấn mạnh duy trì tự do hàng hải và hàng không trong khu vực là điều
"thiết yếu".
Ông
Kerry phát biểu rằng "Mặc dù có cam đoan rằng
những quyền tự do này sẽ được tôn trọng, trong những tháng gần đây chúng ta vẫn
thấy có những cảnh báo và những hạn chế".
Ông
kêu gọi các nước phải cam kết ngưng xây dựng và quân sự hóa các đảo trong khu
vực để hạ giảm căng thẳng.
