từ việc “yêu cầu không can thiệp” sang
““đổi mới chính trị, tôn trọng
nhân quyền”.
BBT Blog KNS
Nhân Quyền và Phát Triển
của Việt Nam trong Bang Giao
Việt-Mỹ
02.08.2015
Ý
đồ của Trung Quốc xâm lấn biển đảo Việt Nam và độc chiếm con đường hàng hải
quốc tế đi qua Biển Đông có hệ quả đương nhiên là đẩy chính sách ngoại giao của
Việt Nam dần dần xa hơn với Trung Quốc và gần hơn với Mỹ, Nhật…
Chuyến thăm Mỹ
của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và đón sự tiếp trọng thị của chính quyền Mỹ
được xem là một cột mốc trong tiến trình chuyển trục của Việt Nam.
Chuyến
thăm này liên quan tới nhiều mặt của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, an
ninh, quốc phòng... Các nhà hoạt động xã hội yêu cầu nhân quyền phải được tôn
trọng và thực thi tại Việt Nam như là một điều kiện cho việc nâng cấp quan hệ
Mỹ - Việt. Thậm chí có những người trông đợi Mỹ sẽ gây áp lực buộc Việt Nam
tuân thủ các qui định về nhân quyền.
Chính
quyền Mỹ có sẽ can thiệp vào tình trạng nhân quyền của Việt Nam hay không?
Câu trả lời của người viết là KHÔNG.
Vẫn
có các báo cáo nhân quyền hàng năm để phân loại các quốc gia. Nhưng các báo cáo
này góp phần không quan trọng vào chính sách ngoại giao của Mỹ so với các nhu
cầu về an ninh, kinh tế, chính trị… của quốc gia. Ngay cả khi Việt Nam bị xếp
hạng vi phạm nhân quyền thì chính quyền Mỹ cũng KHÔNG can thiệp vào công việc
nội bộ của Việt Nam. Nhân quyền của người dân Việt Nam phải do dân chúng Việt
Nam đòi hỏi và tranh đấu.
Cho
nên, liên quan tới đề tài này, thay vì đặt câu hỏi Mỹ sẽ làm gì để ủng hộ nhân
quyền cho Việt Nam, tác giả sẽ đặt vấn đề như sau:
Dân
chúng Việt Nam sẽ dùng mối quan hệ Việt - Mỹ đang ngày càng phát triển để đòi
hỏi, tranh đấu cho nhân quyền của mình như thế nào?
Để
nhận định về đề tài này, trước hết người viết xin xem xét mục tiêu của quan hệ
Mỹ - Việt và đặt vị trí của nhân quyền trong mối liên quan với các mặt khác của
xã hội phát triển hiện đại.
Mục
tiêu chính của quan hệ Mỹ - Việt hiện nay
Mục
tiêu chính của quan hệ Mỹ - Việt là chống Trung Quốc độc chiếm Biển Đông. Để
đạt mục tiêu này, Việt Nam phải mạnh về kinh tế và quân sự. Cho nên quan hệ Mỹ
- Việt trước hết là quan hệ về kinh tế và quân sự. Mỹ và đồng minh sẽ ủng hộ
Việt Nam xây dựng một nền kinh tế vững vàng và tự chủ hơn, cũng như xây dựng
một nền quốc phòng đủ mạnh để bảo vệ độc lập và chủ quyền.
Các
Yêu Cầu Cho Một Nước Việt Nam Phát Triển
Thời
đại hiện nay là thời đại của nền kinh tế dựa trên khoa học và tri thức, với tất
cả các mối liên hệ đan xen của các ngành kinh tế, của các nước cạnh tranh và
hợp tác, hội nhập với nhau. Để nền kinh tế một nước phát triển vững vàng và tự
chủ, xã hội nước đó phải cởi mở, đa chiều, đa cực, giảm tính nhà nước cai trị
và tăng tính dân sự. Cụ thể là phải có cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần
kinh tế, thành phần kinh tế nhà nước ngày càng lui bước nhường chỗ cho thành
phần kinh tế dân doanh ngày càng lớn mạnh, phải có công đoàn độc lập phi nhà
nước…
Các
đòi hỏi nói trên không phải là đòi hỏi của Mỹ đối với Việt Nam, mà chính là đòi
hỏi của nhu cầu hội nhập và phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam.
Đảng
Cộng Sản Việt Nam hiển nhiên không muốn mất thế độc quyền độc đảng trên đất nước
này. Tuy nhiên các biến chuyển thời cuộc đang tạo áp lực cực lớn lên đảng từ
nhiều hướng:
a)
Trung Quốc đã chứng tỏ là kẻ hung hăng lấn chiếm. Nước này cũng đã cho thấy các
bất cập trong phát triển kinh tế bền vững, cũng như trong quản lý chính trị và
xã hội.
b)
Các vấn đề nội trị của đất nước đang bộc lộ suy thoái trên nhiều mặt: tham
nhũng, lợi ích nhóm, dân chúng mất các quyền tự do căn bản và bị bốc lột tàn
tệ, đạo đức xã hội và phong hóa suy đồi…
c)
Nền kinh tế ngày càng lệ thuộc vào Trung Quốc, và càng thấp kém so với lân
bang.
d)
Trình độ dân trí ngày càng được nâng cao cùng với các sự thật về chính quyền
ngày càng được phơi bày, do đó dân chúng có các đòi hỏi ngày càng mạnh mẽ hơn
và càng cao hơn về trình độ của chính quyền.
Đáp
Ứng Các Yêu Cầu Về Phát Triển Có Ích Lợi Cho Ai?
Việc
đáp ứng các đòi hỏi về phát triển bền vững cho đất nước sẽ mang lại ích lợi cho
dân chúng Việt Nam. Nhưng đồng thời cũng sẽ làm giảm bớt áp lực trên đảng CSVN.
Như vậy việc này mang lại lợi ích vừa cho dân chúng vừa cho cả chính quyền.
Các
đòi hỏi cho sự phát triển đều có liên quan trực tiếp hay gián tiếp tới nhân
quyền. Thực vậy, Tuyên Ngôn Toàn Thế Giới Về Nhân Quyền của Liên Hiệp
Quốc nêu rõ Nhân Quyền chính là nền tảng của Tự
Do, Công Bằng và Hòa Bình trên thế giới (1). Và, một dân tộc mất tự do, không
có bình đẳng không thể phát triển kinh tế giàu mạnh và tự chủ vốn chỉ có thể
được tạo nên bởi những con người tự do trong một xã hội công bằng không có
chiến tranh. Do đó, vấn đề nhân quyền của Việt Nam không chỉ là nhân quyền, mà
là tương lai phát triển của dân tộc.
Dân
chúng Việt Nam có thể tranh đấu và hợp tác với đảng CSVN, với nhà cầm quyền xây
dựng xã hội theo hướng ngày càng thỏa mãn các đòi hỏi phát triển đất nước đã
nêu trên, trong đó bao hàm đòi hỏi về nhân quyền. Chắc có độc giả sẽ nói mong
muốn hợp tác với đảng CSVN là mộng mơ, bởi kinh nghiệm trong quá khứ cho thấy
đảng chỉ muốn độc quyền thống trị chớ không muốn hợp tác. Người viết thì nghĩ
rằng trong hoàn cảnh “bí lối” như hiện nay, có nhiều khả năng đảng CSVN sẽ chấp
nhận hợp tác với dân chúng để tìm lối thoát. Bởi vì một mình đảng thì không làm
được. Hơn nữa, một số lượng không ít đảng viên đã bị thuyết phục rằng dân chúng
có tự do sẽ mang lại lợi ích cho đất nước. Đảng chắc cũng biết lời cảnh cáo: “Nhân quyền cần phải được bảo vệ bằng
luật pháp, để con người không bị bắt buộc phải sử dụng đến biện pháp cuối cùng
là vùng dậy chống lại chế độ cường quyền và áp bức” (2)
Kịch
Bản Gì Có Thể Xảy Ra?
Vậy
thì, một cách khả thi nhất, dân chúng có thể đặt cho nhà cầm quyền các yêu cầu
gì?
Các
yêu cầu đầu tiên nhằm xây dựng môi trường kinh doanh thông thoáng, thân thiện
và hỗ trợ mà trong đó người ta có thể kinh doanh có hiệu quả hơn.
Tạo
sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Việc này đương nhiên dẫn tới thu hẹp
phạm vi độc quyền hay ưu tiên dành cho thành phần kinh tế quốc doanh và mở rộng
quyền tự do dân doanh.
Giảm
các thủ tục quản lí hành chánh của chính quyền đối với hoạt động kinh doanh.
Các thủ tục hải quan, thuế… sẽ dần dần được giảm bớt và minh bạch hơn.
Giảm
bớt vai trò, sự hiện diện của tổ chức đảng, đoàn… trong công ty dân doanh.
Công
đoàn phi nhà nước, do chính người lao động lập ra, sẽ được phép thành lập và
hoạt động.
Khi
môi trường kinh doanh lành mạnh và năng động hơn, giàu có hơn, xã hội sẽ có nhu
cầu, và cũng có điều kiện kinh tế giảm nhanh kích thước của bộ máy hành chánh.
Lúc
này, giới tư sản doanh nhân đã tương đối có thế lực, tầng lớp trung lưu trong
xã hội đã đông đúc, các lực lượng khác nhau trong xã hội tạo nên thế cân bằng
và một trong các hệ quả là quyền tự do ngôn luận, báo chí tư nhân sẽ chính thức
được nhà nước công nhận. Song song với đó là tự do lập hội, rồi tiến tới tự do
lập đảng…
Hoàn
cảnh thế giới và khu vực đang diễn biến rất thuận lợi cho Việt Nam, nếu dân
chúng và chính quyền hợp tác hiệu quả trong việc canh tân đất nước thì các tình
huống như kể trên sẽ diễn tiến nhanh chóng. Đây là con đường tốt nhất để Việt
Nam mở ra cục diện tăng trưởng trong vài thập niên tới, và thúc đẩy phát triển
lâu dài. Đây cũng là con đường tốt nhất giúp Việt Nam thoát vòng ảnh hưởng của
Trung Quốc, xây dựng nền tự chủ. Việt Nam có thể kém Trung Quốc về một số tiềm
năng, nhưng chắc chắn Việt Nam có tiềm năng vượt trội về khả năng canh tân,
thích nghi với môi trường sống dân chủ tự do.
Dân
chúng mong mỏi điều này. Đảng Cộng Sản Việt Nam cũng đã biết lòng dân đang
hướng về đâu.
Sự
Hợp Tác giữa Dân Chúng và Chính Quyền
Nước
Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của đảng CSVN, trong vòng 25 năm nay, đang ngày càng
lệ thuộc vào một Trung Quốc không hề giấu giếm dã tâm và đang ngang ngược xâm
lấn lãnh thổ đất nước. Dân chúng Việt Nam, dù rất gần gũi và yêu mến nền văn
hóa lâu đời của Trung Quốc, có tinh thần và truyền thống rất quyết liệt chống
xâm lăng đến từ phương Bắc. Trong vài chục năm nay, lòng dân phẫn uất vì cuộc
chiến biên giới phía Bắc, càng phẫn uất hơn về việc đảng CSVN đưa cả nước vào
cái thòng lọng Thành Đô, và do đó đã cúi đầu chấp nhận việc quân Trung Quốc
đánh vào lãnh thổ Việt Nam giết hại trăm ngàn con dân nước Việt, chiếm đất Việt
Nam.
Không
nhà chính trị khôn ngoan nào dám thách thức lòng dân Việt chống Bắc xâm. Vẫn
biết đảng Cộng Sản Việt Nam phải chịu trách nhiệm toàn diện về hoàn cảnh hiện
nay của đất nước đang bị phụ thuộc và xâm lấn bởi Trung Quốc, nhưng nhà lãnh
đạo Cộng Sản nào đưa đất nước thoát khỏi “lối bí” hiện nay để mạnh tiến trên
con đường phát triển, nhà lãnh đạo đó sẽ trở thành anh hùng dân tộc.
Trong
hoàn cảnh đất nước hiện nay, triển vọng hợp tác giữa dân chúng và chính quyền
trở nên thuận lợi hơn bao giờ hết. Thoát Độc tài, thoát Trung là ngọn cờ qui tụ
lòng dân. Chính quyền thực lòng tiến về hướng đó là dân chúng ủng hộ, người tài
xuất hiện, vận nước sẽ trung hưng.
Dân
chúng và chính quyền cần hợp tác với nhau để xóa bỏ hận thù Quốc - Cộng trong
quá khứ, xóa bỏ hố chia rẽ giữa chính quyền và người dân, xây dựng đức bao dung
trong lòng dân tộc, củng cố lòng tự hào và tự tín dân tộc, phục hồi các giá trị
sống truyền thống và văn minh… Tinh thần đó sẽ được thể chế hóa bởi các chính
sách và cách tổ chức xã hội như tam quyền phân lập, báo chí tư nhân, quyền lập
hội (và tiến tới lập đảng), chính quyền thuộc về dân, phục vụ dân chứ không
thuộc về đảng, phục vụ đảng… Công cuộc cải cách này là rất to lớn và phức tạp,
cần có lộ trình thích hợp cùng các nguồn lực dồi dào, nhưng sức dân đồng
lòng có thể đảm đương nổi.
Dân
chúng, trong khi thông cảm và ủng hộ các chính sách của chính quyền hướng về
cải cách, văn minh, cần dứt khoát và kiên quyết đấu tranh để:
1)
đòi các quyền tự do căn bản;
2)
phản biện, và nếu cần, chống lại các chính sách mị dân, các trò gian lận, không
trung thực trong chính trị (như kiểm phiếu…)… nhằm mục đích giữ con đường cải
cách đi đúng hướng, hữu hiệu nhằm phục vụ dân tộc và tổ quốc chứ không bị lợi
dụng cho mưu đồ cá nhân hay đảng phái;
3)
cũng cần mở rộng thảo luận công khai về các chọn lựa chính trị cho tổ quốc,
nâng cao tri thức và ý thức của quần chúng tạo bệ đỡ rộng lớn cho việc canh
tân. Việc này cũng giúp dân tộc vững vàng thẳng tiến tới mục tiêu, gạt bỏ các
hận thù, cực đoan có thể xảy ra trong quá trình canh tân.
Kết
Luận
Bài
viết này được kết luận trên các điểm sau:
1)
Thời cơ trước mắt là cực kì to lớn cho nước Vệt Nam xóa bỏ hận thù, chia rẽ
trong lòng dân tộc để xây dựng một đất nước giàu mạnh căn cơ;
2)
Việc canh tân đất nước theo hướng tôn trọng nhân quyền, xây dựng đất nước theo
thể chế tự do dân chủ mang lại lợi ích cho cả dân chúng và chính quyền;
3)
Sự hợp tác của dân chúng và chính quyền trong sự nghiệp canh tân sẽ mang tới
các thành công vượt bậc.
Lúc
đó Việt Nam không cần nói tới mục tiêu thoát Trung, bởi vì thoát Trung là hệ
quả đương nhiên của việc canh tân đất nước. Người viết tin tưởng mạnh mẽ rằng,
với kích thước, cấu trúc dân số thuận lợi, với kinh nghiệm tổ chức xã hội tự do
dân chủ từ chế độ miền Nam trước đây, Việt Nam sẽ canh tân thành công và vượt
Trung về nhiều mặt, ít nhất là theo tiêu chí đầu người.
Có
thể hi vọng rằng nếu Việt Nam thành công trên con đường này sẽ là niềm cảm hứng
cho dân tộc Trung Quốc vốn vẫn còn âm ỉ ngọn lửa tự do Thiên An Môn, Hồng Kông…
chắc cũng không cam chịu cảnh mất nhân quyền lâu. Việt Nam không mong làm ngọn
cờ đầu, chỉ mong tạo nền hòa bình lâu dài cho tổ quốc. Kinh nghiệm lịch sử cho
thấy chỉ có thể chế độc tài mới tạo chiến tranh tàn
khốc.
TÀI
LIỆU THAM KHẢO
(1),
(2): Tuyên Ngôn Toàn Thế Giới Về Nhân Quyền của Liên Hợp Quốc.
Các
bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm
hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
