Tổng thống Nixon và số phận VNCH
18 tháng 5 2016. BBC
Nếu
như Lyndon Johnson là tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên vào Nam Việt Nam chỉ
để thăm quân nhân Hoa Kỳ ở Cam Ranh năm 1966, ông Nixon đã thăm Sài Gòn và hội
đàm với Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu tháng 7/1969.
Ông cũng đóng vai trò quan trọng trong chính sách của Hoa Kỳ với
Nam Việt Nam, quan hệ Trung - Mỹ và nhiều vấn đề quốc tế thời đó.
Bài của Ken Hughes đã đăng trên
trang bbcvietnamese.com 25/01/2013:
Hiệp định chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam",
ký ngày 27/1/1973, chưa bao giờ có vẻ sẽ có kết cuộc như tên gọi.
Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa Nguyễn Văn Thiệu đã đến nghe đề nghị
của Tổng thống Richard Nixon về các điều khoản. Hà Nội sẽ thả tù nhân Mỹ và để
miền Nam chọn chính phủ thông qua bầu cử tự do. Nhưng hiệp định đặt quá trình bỏ
phiếu trong tay một ủy ban mà chỉ có thể hành động khi toàn bộ thành viên cùng
thống nhất, gồm cả phe Cộng sản và phi Cộng sản mà suốt bao nhiêu năm đánh
nhau.
Tệ hơn nữa, Nixon sẽ để quân Bắc Việt chiếm và kiểm soát phần lớn
miền Nam, và rút toàn bộ bộ binh sĩ Mỹ còn lại. "Sớm hay muộn, chính phủ
sẽ sụp," Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu nói.
Cố vấn An ninh Quốc gia Henry Kissinger tường thuật lại cho Tổng
thống nghe hôm 6/10/1972: "Tôi cũng nghĩ ông Thiệu nói đúng, rằng các điều
kiện của chúng ta rồi sẽ tiêu diệt (destroy) ông ta."
Image copyrightGETTY
Lời
thừa nhận bẽ bàng của Kissinger đến từ hồ sơ chính xác và đầy đủ nhất về tổng
thống: hệ thống ghi âm bí mật của Nixon. Các máy ghi âm, kết nối với microphone
giấu trong Phòng Bầu dục và các phòng khác hoạt động bất cứ khi nào nhận ra âm
thanh, từ 16/2/1971 đến 12/7/1973.
Tôi đã bỏ ra hơn 10 năm nghiên cứu các băng này với Trung tâm
Miller của Đại học Virginia, nhưng sự đối nghịch giữa hình ảnh mà Nixon tạo ra
trước công chúng và thực tế ông ta bí mật ghi âm vẫn làm tôi bị sốc.
Trẻ em được dạy rằng Nixon đã hứa với nước Mỹ về "hòa bình
trong danh sự" thông qua chiến lược Việt Nam hóa và thương lượng. Ông nói
Việt Nam hóa sẽ giúp người miền Nam tự vệ mà không cần lính Mỹ. Ông ta nhận ra
nó sẽ không làm được. "Nam Việt Nam có lẽ chẳng bao giờ tồn tại
được," Tổng thống nói trên băng.
Trong ngày nhậm chức đầu tiên, ông hỏi giới chức quân sự, ngoại
giao, tình báo rằng khi nào thì miền Nam có thể đối đầu Cộng sản một mình. Câu
trả lời thống nhất: Chẳng bao giờ. Nixon có lựa chọn khắc nghiệt: tiếp tục gửi
người Mỹ đến chiến đấu và chết, hoặc đưa quân về nhà mà biết rằng thiếu họ, Sài
Gòn rồi sẽ sụp đổ. Cả hai lựa chọn đều không thể được gán nhãn "hòa bình
trong danh dự" như ông hứa.
Nói dối
Vì thế ông nói dối. Để Việt Nam hóa trông có vẻ thành công, ông
lên lịch triệt thoái qua bốn năm, từ từ giảm số lính Mỹ từ 500.000 tháng Giêng
1969 xuống còn chưa đầy 50.000 vào ngày Bầu cử 1972. Trong bốn năm đó, ông có
nhiều diễn văn trên truyền hình thông báo các đợt rút quân, và lần nào cũng nói
nó chứng tỏ Việt Nam hóa đang hiệu nghiệm.
Mảng thương lượng trong chiến lược rút đi của Nixon cũng lừa đảo
như Việt Nam hóa. "Chúng tôi muốn một cự ly an toàn", Kissinger ghi
vội trong sổ tay khi bí mật thăm Trung Quốc tháng Bảy 1971.
Suốt
nhiều thập niên, Kissinger phủ nhận việc có thỏa thuận về "cư ly an
toàn", nhằm chừa ra một, hai năm giữa việc Nixon rút quân và Sài Gòn sụp
đổ.
Nhưng sự phủ nhận này sụp đổ khi lời của ông ta có trên băng ghi
âm và được các trợ tá ghi lại trong các thương lượng với lãnh đạo nước ngoài.
Trong cuộc gặp đầu tiên với Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai,
Kissinger phác thảo đòi hỏi của Nixon. Hòa bình không có trong đó. Nixon cần tù
nhân Mỹ, triệt thoái toàn bộ, và ngừng bắn trong "khoảng 18 tháng".
Sau đó, nếu phe Cộng sản lật đổ chính phủ miền Nam, "chúng tôi sẽ không
can thiệp".
Liên Xô cũng được bảo đảm như vậy. Trong phiên họp kín với Nixon
tại hội nghị thượng đỉnh Moscow 1972, lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev nói:
“Tiến sĩ Kissinger nói với tôi rằng nếu có thỏa thuận hòa bình ở
Việt Nam, ngài sẽ để người Việt làm gì thì làm, cho cái họ muốn sau khoảng 18
tháng. Nếu chuyện này có thật, và nếu người Việt Nam biết chuyện này, họ sẽ
thông cảm.”
Cự
ly an toàn" phục vụ một mục tiêu chính trị quan trọng. Nếu Sài Gòn sụp
ngay sau khi Nixon rút lính Mỹ cuối cùng, rõ là ông thất bại. "Về đối nội,
lâu dài nó không giúp chúng tôi vì các đối thủ sẽ nói lẽ ra chúng tôi phải làm
chuyện đó từ ba năm trước," Kissinger nói.
Chính trị chi phối các quyết định quân sự của tổng thống. Trong
năm nhậm chức đầu tiên, Ủy ban Quốc gia Cộng hòa làm thăm dò bí mật để xem cách
chấm dứt chiến tranh nào được ủng hộ nhất. Đến 66% ủng hộ đánh bom và bao vây
miền Bắc để Hà Nội đồng ý thỏa thuận bao gồm bầu cử tự do ở miền Nam.
Những người được hỏi nói họ ủng hộ ném bom và bao vây trong sáu
tháng. Ngày 8/5/1972, sáu tháng trước bầu cử, Tổng thống Nixon lên truyền hình
nói sẽ đánh bom và đặt mìn ở các cảng miền Bắc.
Nhưng đến tháng 8, CIA ước tính Hà Nội vẫn đưa được 3000 tấn chiến
cụ vào miền Nam mỗi ngày. Tuy vậy, mặc dù đánh bom là thất bại chiến lược, nó
lại thành công theo cách có ý nghĩa nhất cho Nixon. Các thăm dò dư luận cho
thấy người dân ủng hộ việc gia tăng đánh bom.
Khi miền Bắc chấp nhận điều kiện của Nixon không lâu trước Ngày
Bầu cử, nó có vẻ nước cờ quân sự của Nixon khiến kẻ thù phải gục ngã. Nhưng
không phải. Hà Nội đồng ý thỏa thuận với cùng lý do khiến miền Nam từ chối. Cả
hai phe nhận ra nó sẽ dẫn tới việc Cộng sản kiểm soát miền Nam, y như Nixon và
Kissinger đã biết.
Huyền thoại sai lầm
Người Mỹ không biết tổng thống của mình đã làm gì. Các cuốn băng
của ông bí mật, ghi chép đối thoại của ông và Kissinger với các lãnh đạo Cộng
sản được giữ bí mật. Vào Ngày Bầu Cử, Nixon giành 60.7% phiếu bầu, cao hơn mọi
ứng viên Cộng hòa trong lịch sử.
Sau
này, Nixon cáo buộc Quốc hội Mỹ đã tạo ra thất bại trong khi chiến thắng trong
tầm tay. Một cách chỉ trích là lên án Quốc hội đã giảm viện trợ cho Sài Gòn.
Đúng là các nghị sĩ đã cho miền Nam ít hơn những gì Nixon và Tổng thống Gerald
Ford yêu cầu. Nhưng dù có tăng gấp đôi, gấp ba, Sài Gòn vẫn sụp đổ theo các
điều khoản của Nixon. Miền Nam không thể chống đỡ Cộng sản khi thiếu hỗ trợ của
bộ binh Mỹ.
Ngay cả ngày nay, chiến lược thực sự của Nixon vẫn gần như không
được công chúng biết, mặc dù giới học giả đã viết về nó từ nhiều năm. Jeffrey
Kimball in hai tác phẩm bước ngoặt, Nixon’s Vietnam War và The Vietnam War
Files, sử dụng tài liệu giải mật để chứng tỏ Nixon đã tạo dựng "cự ly an
toàn" ra sao. Julian Zelizer mô tả Nixon gắn việc rút quân với bầu cử 1972
trong Arsenal of Democracy.
Nhưng huyền thoại Nixon bị đâm sau lưng vẫn còn. Khi các chính trị
gia và chuyên gia tranh luận làm sao, khi nào thoát khỏi Afghanistan (như Iraq
trước đó), họ trích dẫn sai lầm lịch sử "thành công của Nixon khi đào tạo
miền Nam biết tự vệ và thương lượng để giải quyết khác biệt thông qua bầu cử tự
do – hai điều mà Nixon chưa bao giờ làm được.
Hòa bình Paris cũng cùng một tháng đánh dấu 100 năm ngày sinh
Nixon. Nay đúng là dịp để giải phóng đầu óc và chính trị của chúng ta khỏi di
sản tồi tệ nhất của Nixon.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, làm việc ở Chương
trình Băng Ghi âm Tổng thống của Trung tâm Miller, Đại học Virginia từ năm
2000. Nội dung đã đăng trên trang bbcvietnamese.com tháng 1/2013.
