May
20, 2016
Thư của tổ chức theo dõi nhân
quyền HRW gửi tổng thống Obama
HRW |
19-05-2016
Ngày 25 tháng Tư năm 2016
Kính gửi:
Tổng thống Barack Obama
Nhà Trắng
Washington DC
Về vấn đề: Việt Nam
Thưa ngài Tổng thống,
Nhân dịp ngài đang chuẩn bị cho chuyến thăm Việt Nam
vào tháng tới, chúng tôi viết thư này để nhấn mạnh những mối quan ngại nhân
quyền chủ chốt và đề nghị ngài bày tỏ trong các cuộc gặp công khai cũng như
riêng tư với giới chức Việt Nam.
Như ngài đã biết, chính quyền Việt Nam vẫn là một
trong những chính quyền hà khắc nhất thế giới. Các quyền tự do cơ bản như tự do
chính kiến, tự do nhóm họp và lập hội bị hạn chế ngặt nghèo. Báo chí và mạng
Internet bị kiểm soát và kiểm duyệt. Đảng Cộng sản Việt Nam điều khiển mọi tổ
chức chính trị – xã hội và sử dụng những tổ chức này để duy trì vị thế cầm
quyền của mình. Không có bầu cử đích thực; những cuộc bầu cử Quốc Hội tổ chức
vào tháng Năm chỉ là một hình thức diễn kịch chính trị. Các tòa án là cơ quan
của đảng và thiếu tính độc lập. Cũng trong tình trạng tương tự, các công đoàn
độc lập không được phép thành lập.
Tóm lại, Việt Nam là một quốc gia công an trị. Theo
quan điểm của chúng tôi, ưu tiên chính của các nhà lãnh đạo sẽ tiếp đón ngài là
duy trì vị thế cầm quyền của đảng họ. Về vấn đề này, xin lưu ý rằng tân Chủ
tịch nước của Việt Nam, Tướng Trần Đại Quang, nguyên là người đứng đầu Bộ Công
an đầy tai tiếng. Việc Bộ Chính trị chọn ông Quang làm Chủ tịch thể hiện nhiều
điều về thứ tự ưu tiên của họ.
Có rất nhiều vấn đề về nhân quyền ngài có thể đề cập
trong chuyến thăm, như quyền tự do ngôn luận và nhóm họp, vấn đề tù nhân chính
trị và quyền của người lao động, cùng với nhiều nội dung khác. Chúng tôi sẽ tóm
tắt các vấn đề này sau đây, trong bản phụ lục đính kèm thư này.
Nhưng có tầm quan trọng không kém các vấn đề cụ thể
nói trên là thông điệp tổng thể và cách thức bày tỏ thông điệp đó của ngài.
Chúng tôi tin rằng các hoạt động trong chuyến thăm gần đây tới Cuba của ngài đã
đưa ra một mô hình tốt cho chuyến đi sắp tới: gặp gỡ các cựu tù nhân chính trị,
các nhà hoạt động và bất đồng chính kiến; tổ chức họp báo chung với lãnh đạo
nước chủ nhà và cùng trả lời các câu hỏi từ các nhà báo độc lập; và các bài
phát biểu hướng tới dân chúng trong đó nêu rõ rằng mức độ phát triển quan hệ
giữa hai quốc gia tùy thuộc vào kết quả thực thi những cải cách lớn của chính
quyền Việt Nam nhằm cải thiện các quyền con người cơ bản. Chúng tôi tin rằng
những lời nói và việc làm của ngài trong thời gian ở Việt Nam có thể mang lại
những tiến bộ trước mắt và lâu dài trong các vấn đề thiết yếu, đặc biệt là sẽ
tác động đến cuộc tranh luận vẫn đang diễn tiến – dù bị kìm hãm – ở Việt Nam về
hướng đi của đất nước này.
Rất nhiều người ở Việt Nam trông chờ ngài và Hoa Kỳ cổ
vũ những giá trị họ đang theo đuổi bất chấp những rủi ro cực lớn. Chúng tôi đề
nghị ngài phát biểu thẳng thắn rằng Hoa Kỳ ủng hộ những nhà hoạt động dũng cảm
và dân chúng nói chung trong cuộc tranh đấu giành những quyền tự do mà người
dân Hoa Kỳ coi là chuyện đương nhiên. Chúng tôi hy vọng ngài sẽ phát biểu rõ
rằng Hoa Kỳ mong các đối tác của mình tạo lập được một môi trường sống nơi các
cá nhân và tổ chức có tư duy độc lập có điều kiện phát triển, nơi luật pháp
được áp dụng để bảo vệ chứ không phải để đàn áp công dân.
Chính quyền Việt Nam cần được nghe một cách rõ ràng từ
phía Hoa Kỳ rằng, dù quan hệ ngoại giao giữa hai bên có khả năng được thắt chặt
hơn, nhưng việc thúc đẩy và bảo vệ các tiêu chuẩn nhân quyền được quốc tế công
nhận – trong số đó nhiều nội dung Việt Nam từng cam kết nhưng trên thực tế phớt
lờ đi – là một điều cần thiết. Nếu những bước đó không được thực hiện, chính phủ
Hoa Kỳ sẽ bị Quốc Hội và công luận hạn chế khả năng xúc tiến quan hệ chặt chẽ
hơn với Việt Nam về kinh tế, quân sự và an ninh.
Xin cảm ơn ngài đã quan tâm và chúng tôi mong được
tiếp tục trao đổi thêm về các vấn đề này với các trợ lý của ngài.
Kính thư,
Brad Adams
Giám đốc Điều hành
Ban Á Châu
Phụ lục: Các Vấn đề Then chốt về Nhân quyền
Tù nhân Chính trị
Hiện có hơn 100 tù nhân chính trị được xác định đang
bị giam giữ trong các trại giam ở Việt Nam. Như ngài đã biết, chính quyền Việt
Nam thường coi những người ủng hộ dân chủ và nhân quyền như những kẻ tội phạm
và mối nguy đối với an ninh quốc gia. Chính quyền sử dụng hàng loạt điều luật
mơ hồ và hà khắc để nhằm bịt miệng những người lên tiếng phê phán và bất đồng
chính kiến.
Cuối bản phụ lục này là danh sách các vụ được biết
công khai. Tuy nhiên, tổng số thực tế có thể nhiều hơn. Vào tháng Mười một năm
2015, đương kim Chủ tịch nước, Tướng Trần Đại Quang – khi đó đang là Bộ trưởng
Bộ Công an – công khai báo cáo với Quốc Hội Việt Nam rằng trong khoảng thời
gian từ tháng Sáu năm 2012 cho đến thời điểm đó, “ngành công an đã tiếp nhận,
bắt giữ, xử lý 1.410 vụ, 2.680 đối tượng xâm phạm an ninh quốc gia.” Cũng trong
khoảng thời gian này, ông ta nói “số đối tượng chống đối” đã “lập hơn 60 hội,
nhóm bất hợp pháp dưới danh nghĩa dân chủ, nhân quyền với khoảng 350 đối tượng
tham gia ở 50 tỉnh, thành.”
Chúng tôi đã viết thư và đề nghị chính quyền Việt Nam
cung cấp chi tiết về các vụ này, nhưng cho đến nay chưa nhận được hồi âm gì.
Chúng tôi cũng nhận được thông tin về các vụ bắt giữ
người Thượng ở Tây Nguyên, nhưng vì những người điều tra về nhân quyền không
thể tiếp cận khu vực này của Việt Nam, thông tin nói trên không thể kiểm chứng
được. Tuy nhiên, chúng tôi đã phỏng vấn được những đợt người Thượng liên tiếp chạy
trốn sang Campuchia để tránh bị đàn áp.
Trước chuyến đi vào tháng Năm của ngài, chúng tôi
khuyến nghị rằng ngài nên thông báo với chính quyền Hà Nội về ý định sẽ công
khai đề cập đến vấn đề tù nhân chính trị và nêu đích danh tên một vài người mà
ngài mong được phóng thích vô điều kiện. Ngài cũng nên nói rõ ràng rằng việc
phóng thích tù nhân chính trị rồi buộc họ đi lưu vong là một cách hành xử không
chấp nhận được. Và dù việc phóng thích từng người tù nhân chính trị là một việc
làm đáng hoan nghênh, chúng tôi hy vọng ngài sẽ bày tỏ quan điểm rằng chỉ có
phóng thích tù nhân chính trị thì chưa phải là cải cách.
Đánh đập và Sách nhiễu Các Nhà Hoạt động và Bất đồng Chính kiến
Chúng tôi cũng đề nghị ngài, trong các buổi gặp gỡ cả
công khai lẫn riêng tư, bày tỏ mối quan ngại về sự gia tăng số vụ những nhà bất
đồng chính kiến và bảo vệ nhân quyền bị sách nhiễu hay hành hung dưới bàn tay
của công an hay nhân viên công lực mặc thường phục. Năm 2015, Tổ chức Theo dõi
Nhân quyền ghi nhận có ít nhất 45 trường hợp các nhà bất đồng chính kiến hay
bảo vệ nhân quyền bị tấn công, trong đó có những vụ đánh đập, đe dọa và phá hủy
tài sản. Các vụ mới vẫn tiếp tục diễn ra trong năm 2016. Những vụ này dường như
được tiến hành theo lệnh và/hoặc có sự chấp thuận chính thức vì chính quyền
muốn tìm biện pháp khác để tránh phải xét xử công khai hòng làm im tiếng các
nhà bất đồng chính kiến – là cách làm vốn bị nhiều dư luận phản đối.
Chính quyền Việt Nam cũng ngăn cản ngày càng nhiều nhà
bất đồng chính kiến và bảo vệ nhân quyền đi ra nước ngoài. Tổng kết lại, cho dù
con số các vụ bắt bớ và xét xử các nhà bất đồng chính kiến và bảo vệ nhân quyền
có vẻ đã giảm, nhưng chính quyền lại gia tăng sách nhiễu, đe dọa và cản trở
việc đi lại của họ.
Cải cách Pháp luật
Trong các bài phát biểu công khai và trong bất kỳ cuộc
họp báo nào, chúng tôi đề nghị ngài lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ các quyền tự do
ngôn luận, nhóm họp và lập hội.
Việt Nam vẫn duy trì một hệ thống pháp lý nặng tính
đàn áp. Bộ luật hình sự của Việt Nam hình sự hóa hành vi phê phán chính quyền,
và nhiều điều luật khác hạn chế các hoạt động của các tổ chức tôn giáo, công
đoàn và liên đoàn, các tổ chức phi chính phủ và báo chí. Việt Nam đã cam kết
cải cách một số các điều luật có vấn đề này, nhưng chúng vẫn còn nguyên trong
các văn bản pháp luật và được thường xuyên sử dụng nhằm đối phó với các nhà bất
đồng chính kiến và phê phán chính phủ.
Chúng tôi đề nghị ngài nhắc lại những mối quan ngại
của Hoa Kỳ về tốc độ cải cách chậm trễ và nêu cụ thể các điều luật – ví dụ như
các điều luật hình sự cấm “các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”
(điều 79 bộ luật hình sự, có mức án cao nhất là tử hình); “phá hoại chính sách
đoàn kết dân tộc” (điều 87, có mức án tới 15 năm tù); “tuyên truyền chống nhà
nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” (điều 88, có mức án tới 20 năm tù);
“gây rối trật tự” (điều 89, có mức án tới 15 năm); “trốn đi nước ngoài hoặc
trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân” (điều 91, mức án tới tù
chung thân); và “các hình phạt bổ sung,” tước đi một số quyền của những người
bị kết án về tội “an ninh quốc gia”, phải chịu quản chế tới năm năm và có thể
bị tịch thu một phần hoặc tất cả tài sản (điều 92).
Trong tháng Mười một năm 2015, Quốc Hội đã thông qua
bộ luật hình sự mới sẽ có hiệu lực bắt đầu từ tháng Bảy năm 2016. Bộ luật sửa
đổi có các điều khoản nặng nề hơn, ví dụ như điều 109 (trước đây là điều 79);
điều 117 (trước đây là điều 88); và điều 118 (trước đây là điều 89) đều có một
điều khoản mới là “người chuẩn bị phạm tội có thể bị phạt tù từ một đến năm
năm.” Việt Nam cũng sử dụng những điều luật khác để nhằm vào những người bất
đồng chính kiến ôn hòa, trong đó có điều “lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm
lợi ích nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân” (điều 258),
“gây rối trật tự công cộng” (điều 245), và các cáo buộc khác như trốn thuế.
Chúng tôi cũng yêu cầu ngài nêu lên các quan ngại về bộ luật tố tụng hình sự,
đặc biệt là các điều khoản cho phép tạm giam trong thời gian dài và không được
liên lạc với người thân trong các trường hợp bị cho là vi phạm an ninh quốc
gia.
Quyền của Người Lao động
Như ngài đã biết, Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác về Lao
động và Thương mại Việt-Mỹ đòi hỏi phải có các cải cách sâu sắc trong hệ thống
pháp luật Việt Nam về các vấn đề lao động, và buộc chính quyền Việt Nam phải
đóng cửa các cơ sở quản chế hành chính có sử dụng lao động cưỡng bức. Quan
trọng hơn, kế hoạch này yêu cầu chính quyền Việt Nam cho phép các liên đoàn lao
động được phép thành lập trong vòng năm năm. Nếu sau năm năm Việt Nam vẫn chưa
cho phép các liên đoàn ra đời, Hoa Kỳ có thể trừng phạt đơn phương bằng cách áp
đặt lại mức thuế hoặc chấm dứt chế độ giảm thuế hiện có, để tạo ra áp lực khiến
Việt Nam thực hiện yêu cầu trên.
Tuy nhiên, như chúng tôi đã từng nêu, lời đe dọa sẽ áp
dụng chế tài không phải là chế tài. Vì việc giảm thuế hay chấm dứt giảm thuế
không tự nhiên xảy ra, một nội các Hoa Kỳ trong tương lai có thể quyết định
không thực hiện chế tài này vì một số lý do ngoại giao hay kinh tế. Vì vẫn chưa
rõ khả năng và thời điểm TPP bắt đầu có hiệu lực, chúng tôi đề nghị ngài nói rõ
với phía Việt Nam rằng dù các điều khoản cụ thể của thỏa thuận Việt Mỹ có ra
sao chăng nữa, điều thiết yếu là Việt Nam cần nhanh chóng sửa đổi hoặc bãi bỏ
các điều luật lao động liên quan để đảm bảo quyền tự do lập hội và các quyền
liên quan, xét từ khía cạnh chính trị và ngoại giao.
Chính quyền Dân chủ
Chuyến thăm của ngài diễn ra cùng một tháng với sự
kiện Đảng Cộng sản cử ra – chứ không phải dân bầu – Quốc Hội mới với nhiệm kỳ
năm năm. Vài tháng trước, Chủ tịch nước và Thủ tướng mới đã được bổ nhiệm.
Chúng tôi tin rằng một trong những bước quan trọng
nhất ngài có thể thực hiện trong chuyến thăm là công khai kêu gọi chính quyền
đưa ra cam kết về tổ chức bầu cử tự do và công bằng ở Việt Nam. Như ngài đã
từng làm ở các quốc gia khác, chúng tôi đề nghị ngài lên tiếng mạnh mẽ về những
giá trị của điều hành dân chủ và trách nhiệm lịch sử của các nhà lãnh đạo khi
tước bỏ những quyền cơ bản này của người dân.
Thời điểm diễn ra chuyến thăm của ngài khiến cho việc
lên tiếng ủng hộ vài chục công dân Việt Nam độc lập, không phải là đảng viên
Đảng Cộng sản muốn ứng cử vào Quốc Hội trở nên quan trọng. Những ứng cử viên
độc lập này vận động từ bên trong hệ thống hiện hữu, đưa ra các chương trình
tranh cử với các khuyến nghị về cải cách và quản lý đất nước tốt hơn. Họ không
đề nghị thay đổi chính quyền, vì số lượng ghế dành cho các nghị viên ngoài đảng
rất ít, mà chỉ đơn thuần muốn tham gia điều hành đất nước. Thế nhưng Đảng Cộng
sản không phê duyệt cho bất kỳ người nào trong số này được vào danh sách ứng
cử. Trong nhiều trường hợp, các cơ quan đảng hoặc chính quyền thực thi một
chiến dịch đe dọa để ngăn cản sự thành công của các ứng cử viên này. Chúng tôi
đề nghị ngài gặp gỡ một số ứng cử viên nói trên và phát biểu công khai về
trường hợp của họ.
Danh sách Tù nhân Chính trị Hiện tại của Tổ chức Theo dõi Nhân
quyền
Danh sách dưới đây chỉ bao gồm những người đang thi hành
bản án tù đã được tuyên, chưa tính số lượng đáng kể những người đang bị tạm
giam chờ xét xử, hay những trường hợp bị giam, giữ, xét xử không được công luận
biết đến.
1. Nguyễn Đình Ngọc (a.k.a Nguyễn Ngọc Già), sinh năm 1966
2. Ngô Thị Minh Ước, sinh năm 1959
3. Nguyễn Thị Bé Hai, sinh năm 1958
4. Nguyễn Thị Trí, sinh năm 1958
5. Nguyễn Hữu Vinh (a.k.a Ba Sàm), sinh năm 1956
6. Nguyễn Thị Minh Thúy, sinh năm 1980
7. Nguyễn Văn Thông, sinh năm 1965
8. Đỗ Đình Dũ, sinh năm 1959
9. Kpuih Khuông
10. Rmah Khil
11. Rmah Bloanh
12. A Kuin (a.k.a Bă Chăn), sinh năm 1974
13. Ngư (a.k.a Bă Săn), sinh năm 1972
14. Bùi Thị Minh Hằng, sinh năm 1964
15. Nguyễn Văn Minh, sinh năm 1980
16. Điểu B’ré (a.k.a Bạp Bum), sinh năm 1969
17. Điểu By Ơ, sinh năm 1967
18. Điểu Đong, sinh năm 1966
19. Lý Văn Hầu
20. Đinh Yum, sinh năm 1963
21. Rơ Mah Plă (a.k.a Rmah Blă; a.k.a Ama Em), sinh năm 1968
22. Siu Tinh (a.k.a Ama Khâm), sinh năm 1978
23. Rưn
24. Chi
25. Đinh Lý
26. Đinh Ngo
27. Thạch Thươl, sinh năm 1985
28. Liêu Ny, sinh năm 1986
29. Ngô Hào, sinh năm 1948
30. A Tách (a.k.a Bă Hlôl), sinh năm 1959
31. Rung, sinh năm 1979
32. Jơnh (a.k.a Chình), sinh năm 1952
33. A Hyum (a.k.a Bă Kôl), sinh năm 1940
34. Byưk, sinh năm 1945
35. Đinh Lứ, sinh năm 1976
36. Đinh Hrôn, sinh năm 1981
37. Đinh Nguyên Kha, sinh năm 1988
38. Phan Văn Thu, sinh năm 1948
39. Lê Duy Lộc, sinh năm 1956
40. Vương Tấn Sơn, sinh năm 1953
41. Đoàn Đình Nam, sinh năm 1951
42. Nguyễn Kỳ Lạc, sinh năm 1951
43. Tạ Khu, sinh năm 1947
44. Từ Thiện Lương, sinh năm 1950
45. Võ Ngọc Cư, sinh năm 1951
46. Võ Thành Lê, sinh năm 1955
47. Võ Tiết, sinh năm 1952
48. Lê Phúc, sinh năm 1951
49. Đoàn Văn Cư, sinh năm 1962
50. Nguyễn Dinh, sinh năm 1968
51. Phan Thanh Ý, sinh năm 1948
52. Đỗ Thị Hồng, sinh năm 1957
53. Trần Phi Dũng, sinh năm 1966
54. Lê Đức Động, sinh năm 1983
55. Lê Trọng Cư, sinh năm 1966
56. Lương Nhật Quang, sinh năm 1987
57. Nguyễn Thái Bình, sinh năm 1986
58. Trần Quân, sinh năm 1984
59. Phan Thanh Tường, sinh năm 1987
60. Bùi Văn Trung, sinh năm 1964
61. Hồ Đức Hòa, sinh năm 1974
62. Đặng Xuân Diệu, sinh năm 1979
63. Nguyễn Đặng Minh Mẫn, sinh năm 1985
64. Tráng A Chớ, sinh năm 1985
65. Trần Vũ Anh Bình, sinh năm 1974
66. Nguyễn Kim Nhàn, sinh năm 1949
67. Kpuil Mel
68. Kpuil Lễ
69. Phan Ngọc Tuấn, sinh năm 1959
70. Nay Y Nga, sinh năm 1979
71. Nguyễn Công Chính (a.k.a Nguyễn Thành Long), sinh năm 1969
72. Siu Thái (a.k.a Ama Thương), sinh năm 1978
73. Nguyễn Ngọc Cường, sinh năm 1956
74. Phạm Thị Phượng, sinh năm 1945
75. Trần Thị Thúy, sinh năm 1971
76. Phạm Văn Thông, sinh năm 1962
77. Siu Hlom, sinh năm 1967
78. Siu Nheo, sinh năm 1955
79. Siu Brơm, sinh năm 1967
80. Rah Lan Mlih, sinh năm 1966
81. Rơ Mah Pró, sinh năm 1964
82. Rah Lan Blom, sinh năm 1976
83. Kpă Sinh, sinh năm 1959
84. Rơ Mah Klít, sinh năm 1946
85. Phùng Lâm, sinh năm 1966
86. Nguyễn Hoàng Quốc Hùng, sinh năm 1981
87. Đoàn Huy Chương, sinh năm 1985
88. Trần Huỳnh Duy Thức, sinh năm 1966
89. Rmah Hlach (a.k.a Ama Blut), sinh năm 1968
90. Siu Kơch (a.k.a Ama Liên), sinh năm 1985
91. Nhi (a.k.a Bă Tiêm), sinh năm 1958
92. AmLinh (a.k.a Bả Blưng), sinh năm 1943
93. Yưh (a.k.a Bă Nar), sinh năm 1962
94. Siu Ben (a.k.a Ama Yôn)
95. Rơ Lan Jú (a.k.a Ama Suit)
96. Nơh, sinh năm 1959
97. Rôh, sinh năm 1962
98. Pinh, sinh năm 1967
99. Rơ Mah Then, sinh năm 1985
100. Siu Wiu
101. Nguyễn Văn Lý, sinh năm 1946
102. Brong, sinh năm 1964
103. Y Kur BĐáp
104. Y Jim Êban
