8830. Trung Quốc và ‘kịch bản’ đáp trả phán quyết
biển Đông
VOA. 21-6-2016
Dư luận ở Mỹ lo ngại Bắc Kinh sẽ đơn phương thiết lập Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) ở biển Đông, nếu vấp phải phán quyết bất lợi từ vụ kiện của Philippines, trong khi Hoa Kỳ phô trương sức mạnh nhằm trấn an đồng minh.
Giả thuyết này được nêu ra hôm
20/6 trong cuộc thảo luận tại một trung tâm nghiên cứu có tiếng ở thủ đô
Washington, nơi nhiều lãnh đạo của Việt Nam từng phát biểu, về các bước đi của
mọi bên, nhất là Trung Quốc và Mỹ, sau quyết định sắp tới của Tòa Trọng tài
Liên Hiệp Quốc.
Tòa đặt tại La Haye, Hà Lan, dự
kiến sẽ ra phán quyết vào ngày 7/7 về vụ kiện “đường 9 đoạn” hay còn gọi là
“đường lưỡi bò” của Trung Quốc ở biển Đông do Philippines khởi xướng.
Bà Amy Searight, Cố vấn cấp cao
kiêm Giám đốc Chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và
Quốc tế (CSIS) cho rằng bất luận phán quyết như thế nào, biển Đông sẽ “dậy
sóng”.
Chuyên gia về an ninh châu Á này
nói thêm: “Điều quan trọng cần phải nhấn mạnh rằng trong ngắn hạn, cho dù tòa
án ra phán quyết như thế nào đi chăng nữa, nó sẽ làm gia tăng căng thẳng ở biển
Đông, thay vì giúp hạ giảm. Trung Quốc đã nói rõ sẽ không chấp nhận và tuân thủ
phán quyết này. Trung Quốc cũng đã khai mào cuộc chiến ngoại giao, thu hút sự
ủng hộ của một số nước như Afghanistan, Gambia, Niger…”
Bà Searight nhận định tiếp rằng Hoa
Kỳ nhiều khả năng sẽ lên tiếng nhấn mạnh về tính cưỡng hành về mặt pháp lý của
phán quyết đó đối với cả Philippines lẫn Trung Quốc, đồng thời Washington sẽ
phối hợp với các bên cùng quan điểm như Nhật Bản, Liên hiệp châu Âu hay Ấn Độ
để củng cố tuyên bố đó.
Nhưng nhà nghiên cứu này cho rằng
điểm mấu chốt vẫn là ASEAN, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, và đây là sẽ
“phép thử đối với sức mạnh và sự đoàn kết” của khối này.
Mới đây, ASEAN rút lại một tuyên
bố cứng rắn về biển Đông sau khi vấp phải điều các nhà quan sát nói là “áp lực
ngoại giao” từ Trung Quốc sau cuộc đối thoại với Bắc Kinh ở tỉnh Vân Nam.
Thi hành tuyên bố ADIZ
Lính
hải quân Trung Quốc trên hàng không mẫu hạm Liêu Ninh khi tàu sân bay này trên
Biển Hoa Đông. Ảnh: AP
Những người tổ chức hội thảo ở
CSIS cũng tiến hành một cuộc thăm dò ý kiến của người tham dự về 5 khả năng
Trung Quốc có thể thực hiện ở biển Đông trong vòng một năm tới, như xây dựng
trên bãi cạn Scarborough mà Bắc Kinh chiếm từ Philippines; triển khai chiến đấu
cơ tới Trường Sa, hoặc lập Vùng Nhận dạng Phòng không trên biển Đông.
Hơn 53% số người tham dự nghiêng
về khả năng Trung Quốc sẽ lập vùng ADIZ ở biển Đông.
Về điều này, ông Gregory B.
Poling, Giám đốc dự án Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á của CSIS, nhận định
thêm: “Năm 2013, Trung Quốc đã áp đặt Vùng Nhận dạng Phòng không ở biển Hoa
Đông [nơi Bắc Kinh tranh chấp với Nhật Bản về quần đảo Senkaku, hay còn gọi là
Điếu Ngư, theo tiếng Hoa]. Mọi tuyên bố chính thức của Trung Quốc từ đó tới nay
đều nói rằng họ có quyền làm điều tương tự ở biển Đông. Tôi nghĩ điều này nhiều
khả năng sẽ xảy ra”.
Chuyên gia này nói tiếp: “Câu hỏi
đặt ra là liệu Bắc Kinh có thể buộc các nước phải tuân thủ điều này không.
Trung Quốc gần như hoàn tất đường băng họ xây dựng ở Trường Sa. Có sự khác biệt
giữa việc một số máy bay có thể đáp xuống đó với chuyện thi hành tuyên bố ADIZ,
nhất là với Mỹ, Nhật, và Ấn Độ”.
Ông Poling còn nói thêm rằng Trung
Quốc sẽ có hành động cả trên đất liền lẫn trên biển nhằm chứng tỏ không tuân
thủ phán quyết đồng thời nhằm trừng phạt Philippines vì đã đâm đơn kiện.
Cuộc chiến ngoại giao
Hàng
không mẫu hạm USS John C. Stennis hôm 18/6 đã tới tham gia tập trận trên Biển
Philippines. Ảnh: AP
Bắc Kinh thời gian qua tăng cường
mưu tìm hậu thuẫn của nhiều nước trong vụ kiện “đường lưỡi bò”.
Hồi tháng Tư, Ngoại trưởng Nga
Sergey Lavrov ủng hộ lập trường của Trung Quốc về việc giải quyết song phương
tranh chấp biển Đông.
Người đứng đầu ngành ngoại giao
Nga cũng kêu gọi “các quốc gia ngoài cuộc ngừng can thiệp vào các cuộc đàm phán
giữa các bên liên quan”.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung
Quốc Lục Khảng sau đó hoan nghênh phát biểu của nhà ngoại giao hàng đầu của
Nga, nói thêm rằng “bất cứ ai quan tâm đến hòa bình và ổn định ở Biển Đông nên
hỗ trợ Trung Quốc và các nước liên quan trực tiếp giải quyết các tranh chấp
thông qua đàm phán và tham vấn phù hợp với luật pháp quốc tế”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt
Nam Lê Hải Bình sau đó nhấn mạnh rằng đối với những vấn đề chỉ liên quan đến
hai nước, Việt Nam theo đuổi biện pháp giải quyết song phương.
Ông Bình nói rằng còn đối với
những vấn đề liên quan đến các nước và các bên khác, ví dụ như quần đảo Trường
Sa, thì không thể chỉ giải quyết song phương mà cần có sự tham gia của các bên
liên quan.
Trong một động thái nhằm trấn an
các đồng minh ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương trước khi Tòa trọng tài ra
phán quyết, hải quân Mỹ hôm 18/6 đã triển khai hai hàng không mẫu hạm cùng
nhiều tàu chiến tới tham gia tập trận trên Biển Philippines.
Hai nhóm tàu sân bay USS John C.
Stennis và USS Ronald Reagan bao gồm hơn 12 nghìn thủy thủ, 140 máy bay và sáu
tàu chiến khác.
Mỹ nhiều lần tuyên bố rằng chiến
lược xoay trục sang châu Á cũng như việc tăng cường các hoạt động tự do hàng
hải ở biển Đông không nhằm “khống chế” sự trỗi dậy của Trung Quốc.