20/06/2016. BVN
TS
Nguyễn Sỹ Phương, CHLB Đức.
Về mặt
khoa học không còn phải bàn cãi, phenol là hoá chất thuộc lĩnh vực công nghiệp.
Về mặt luật pháp, cũng chính vì lý do khoa học trên, nên phenol thuộc danh mục
chất cấm trong lĩnh vực thực phẩm... Từ tiền
đề khoa học và luật pháp phổ quát trên, thế giới không đưa ra ngưỡng hàm lượng
phenol an toàn trong thực phẩm. Điều đó được hiểu nếu phát hiện có dấu hiệu
định tính phenol chứ không cần định lượng bao nhiêu là buộc phải hủy do luật
pháp chế tài
Cơ quan
chức năng kiểm tra lô cá nục suôn 30 tấn bị nhiễm phenol. Ảnh: HƯNG THƠ
Sự kiện 30 tấn cá nục đông lạnh
ở Quảng Trị nhiễm phenol 0,037mg/kg, dù đã được cơ quan chức năng tiêu hủy, vẫn
sôi sục truyền thông, lo ngại cho sức khoẻ người tiêu dùng nguồn thực phẩm cá
hải sản từ Biển Đông khi chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh bảo đảm an
toàn. Trong khi, có thông tin cho rằng, “cá nục nhiễm phenol không đáng ngại”
khiến người tiêu dùng không biết đâu mà lần.
Mâu thuẫn về khoa học và luật pháp
Về mặt khoa học không còn phải bàn cãi, phenol là hoá chất thuộc
lĩnh vực công nghiệp. Về mặt luật pháp, cũng chính vì lý do khoa học trên, nên
phenol thuộc danh mục chất cấm trong lĩnh vực thực phẩm (còn độc như thế nào cơ
chế tác động ra sao không phải nội dung bàn cãi của người mua, bán, sử dụng, mà
là công việc của giới nghiên cứu khoa học).
Từ tiền đề khoa học và luật pháp phổ quát trên, thế giới không đưa
ra ngưỡng hàm lượng phenol an toàn trong thực phẩm. Điều đó được hiểu nếu phát
hiện có dấu hiệu định tính phenol chứ không cần định lượng bao nhiêu là buộc
phải hủy do luật pháp chế tài. Trong khi những hoá chất được pháp luật đưa ra
ngưỡng giới hạn, thì chỉ bị hủy khi thực phẩm có hàm lượng hoá chất vượt ngưỡng
đó.
Thế nhưng, lo ngại là có thông tin trên truyền thông cho rằng
phenol vẫn sử dụng được vì luật pháp các nước "không đưa ra ngưỡng".
Lập luận này lấy chủ quan làm thước đo, đặc biệt khi đưa ra kết luận mà không
có bất kỳ bằng chứng khoa học nào: “Với hàm lượng 0,037mg/kg, nếu một gia đình
4 người ăn 1kg thì nồng độ chỉ còn 0,009mg/ngày. Lượng ăn này không nhiều, khi
vào cơ thể không đủ tác động ngay, lại bị đào thải một phần nên không đáng
ngại”.
Bỏ qua căn cứ khoa học phenol là hoá chất công nghiệp và cơ sở
pháp lý cấm dùng trong thực phẩm buộc phải tiêu hủy, việc lấy thước đo “tiền“
ra so sánh “30 tấn cá rất nhiều tiền, có khi cả cơ nghiệp của người dân“, và
đưa ra lời khuyên “trường hợp này không nhất thiết phải tiêu huỷ“ là hết sức
phản cảm. Trong khi, phát triển kinh tế ở ta cũng như thế giới lấy bảo đảm môi
trường, sức khỏe làm thước đo. Nghĩa là môi trường và sức khoẻ được ưu tiên
trước kinh tế. Cuộc sống hằng ngày cũng vậy, ở Đức cảnh sát luôn khuyên người
dân, khi bị cướp giật trấn lột, không nên chống cự, mà làm theo lệnh của chúng
để bảo toàn thân thể, tính mạng. Nghĩa là tiền không là gì so với an toàn thân
thể, nhất là tính mạng.
Không tuân thủ quy trình ATVSTP
Nguy hại hơn là có thông tin đưa ra cách để cứu 30 tấn cá nhiễm
phenol bằng quy trình tẩy độc, “hợp chất phenol rất dễ hoà tan trong nước, nên
có thể xử lý bằng cách rã đông cá tự nhiên. Có thể lấy nước đá lạnh ngâm cá rồi
tháo nước đi, làm 2-3 lần sẽ khiến phenol giảm nồng độ. Sau đó kiểm tra lại
nồng độ phenol một lần nữa trước khi cấp đông trở lại”. Nếu quả thật luật pháp
nước ta cho phép điều đó, thì quy trình vệ sinh thực phẩm ở ta rất lạc hậu,
không hoà nhập thế giới. Ở Đức chỉ cần mang thực phẩm đông lạnh ra khỏi tủ lạnh
đông tới quầy trả tiền là bắt buộc phải mua không được trả lại hàng (trong khi
quần áo mua xong vài ba tháng trả lại là chuyện thường). Lý do thuộc về ngành
khoa học hoá vi sinh. Bất cứ thực phẩm đông lạnh nào khi tiếp cận không khí bên
ngoài, bề mặt của nó cũng đạt nhiệt độ gọi là nhiệt độ “ơ tắc ti“. Ở nhiệt độ
đó, nước cùng lúc ở cả 3 thể nước, rắn, và khí (nhìn tảng nước đá vận chuyển
mùa hè, hơi nước bay nghi ngút, bề mặt nước lênh láng chính là ở nhiệt độ ơ tắc
ti). Do ở thể khí, nước, nên vi khuẩn dễ xâm nhập và khi bỏ trở lại vào tủ lạnh
đông, thực phẩm sẽ chứa luôn vi khuẩn xâm nhập đó dạng ngủ đông. Thời hạn bảo
quản ngắn lại, và khi chế biến không bảo đảm an toàn. Nói cách khác, thực phẩm
không được phép làm đông lạnh 2 lần, được quy chuẩn trong mọi văn bản luật liên
quan ở các nước.
Sự kiện cá hải sản chết bởi nhiễm độc ở ta không phải nằm trong
phạm vi hẹp nhỏ, hay chỉ xảy ra trong một vài ngày có thể giải quyết dễ dàng
trong phạm vi địa điểm và thời gian đó, mà ở tầm quốc gia, kéo dài 2 tháng nay,
nên chỉ có thể giải quyết ở tầm cấp quốc gia, tức tầm cấp ra chủ trương chính
sách pháp luật, rất cần được cung cấp đầy đủ căn cứ khoa học luật pháp làm nền
tảng trước khi ban hành.
Ở các nước tiên tiến, chừng nào các luật lệ và quy định trên chưa
thể ban hành thì chừng đó mọi rủi ro liên quan tới an toàn sức khỏe tính mạng
người dân phải được chặn đứng bằng phương pháp khẩn cấp, cấm lưu thông, tiếp
xúc, sử dụng.
N. S. P.
