8831. Trung Quốc và ‘kịch bản’ đáp trả phán quyết
biển Đông
, 20-6-2016.
Nếu bạn muốn hiểu cách Trung Quốc thực sự nghĩ về tuyên bố gây tranh cãi của họ về khu rộng lớn của biển ngoài khơi về phía nam thì đảo Hải Nam là điểm tốt để bắt đầu.
Các
láng giềng Trung Quốc cáo buộc Bắc Kinh quân sự hóa đội tàu cá. Ảnh: other
Đây là một nơi mà mọi thứ đều được
làm để chứng minh và khẳng định chủ quyền, từ chính phủ và các chính sách quân
sự, cho tới hoạt động đánh cá và du lịch, và thậm chí cả lịch sử của chính nơi
này.
Chúng tôi tới cảng cá Tanmen, trên
bờ biển phía đông đảo Hải Nam vì truyền thông nhà nước đưa tin gần đây về sự
tồn tại của một tài liệu đặc biệt – một cuốn sách 600 năm tuổi chứa đựng bằng
chứng về tầm quan trọng quốc gia quan trọng.
‘Bằng chứng sắt đá’
‘Bằng chứng sắt đá’
Cuốn sách thuộc sở hữu của một ngư
dân đã nghỉ hưu tên là Tô Thừa Phân (Su Chengfen), được cho là có chép lại
thông tin hướng dẫn hoa tiêu của tổ tiên của ông nói về cách làm thế nào để tới
được những bãi cạn và các rạn san hô của quần đảo Trường Sa xa xôi, cách Hải
Nam hàng trăm hải lý.
Trung Quốc luôn nói những bãi này
là thuộc lãnh thổ của Trung Quốc với lập luận là “chúng tôi từng tới đó trước
tiên”. Vì vậy, cuốn sách của ông Su 81 tuổi “được nâng niu” và “được bọc trong
lớp giấy” kể như “Chén Thánh” hàng hải.
Trên thực tế, báo chí Trung Quốc
nói đây chẳng khác gì “bằng chứng thép” về chủ quyền của Trung Quốc ở Biển
Đông.
Vì vậy, chúng tôi đã đến gặp ông
Tô vào ngày mà ông đang bận rộn dựng một mô hình chiếc thuyền ở sân trước của
ông, cách bãi biển vài phút đi bộ.
“Cuốn sách này được truyền từ thế
hệ này sang thế hệ khác,” ông nói với tôi khi tôi hỏi về cuốn sách. “Từ thế hệ
của ông nội tôi, để thế hệ của cha tôi, rồi tới tôi.”
“Cuốn sách này chủ yếu dạy chúng
tôi làm thế nào để đi đâu đó và quay trở lại, làm thế nào để đi đến quần đảo
Hoàng Sa và Trường Sa, và làm thế nào để trở về với đảo Hải Nam.”
Nhưng sau đó, khi tôi yêu cầu để
xem cuốn này – vốn chỉ mới được nói tới cách đây vài tuần, và được đài báo cáo
ở Trung Quốc đưa tin nhiều tại Trung Quốc và ngoài Trung Quốc – thì có điều
ngạc nhiên xảy ra.
Ông nó nói với tôi cuốn sách đó
không tồn tại.
“Mặc dù cuốn sách là quan trọng,
tôi đã quẳng nó đi vì sách cũ và hỏng,” ông nói.
Dù chuyện gì đã xảy ra, cuốn sách
của ông Tô khó là bằng chứng sắt thép về bất cứ điều gì.
Có lẽ trừ việc Đảng Cộng sản Trung
Quốc kiểm soát truyền thông của họ để không làm cho một vài sự kiện cản trở
cách đưa tin chính thức.
Chúng tôi rời căn nhà của ông Tô,
cũng thấy hơi kỳ vì những gì nghe ông nói, và được chứng kiến chút ít về việc
Hải Nam sẵn sàng kiểm soát việc đưa tin liên quan tới Nam Hải (Biển Đông).
Ở khắp nơi chúng tôi đi, chúng tôi
bị nhiều xe hơi có kính mờ của chính phủ bám theo; từ cảng nơi chúng tôi cố
phỏng vấn ngư dân, tới chợ cá nơi chúngtôi nói chuyện với thương nhân, và tại
tất cả những chỗ trên đường chúng tôi quay lại khách sạn.
Sự chú ý có vẻ như không cần thiết
lắm và kể như không ai muốn nói chuyện với chúng tôi khi chúng tôi tiếp cận.
Và những ai chúng tôi hỏi chuyện
nói với chúng tôi không có gì tranh cãi hơn là một sự lặp lại đơn thuần của đài
báo chính thức của nhà nước, đó là Biển Đông thuộc về Trung Quốc ngư dân Trung
Quốc đã tới đó đầu tiên.
Nhưng nhà chức trách không để yên.
Chúng tôi sau đó nghe nói một trong những người đồng ý trả lời một số câu hỏi
của chúng tôi, trong đó có một thuyền trưởng, đã bị công an tiếp cận và thẩm
vấn ngay.
Mặt trận tuyên truyền
Việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông châm ngòi làn sóng
phản đối ở Philippines. Ảnh: other
Tất nhiên là mọi chuyện diễn ra
trong bối cảnh sắp có phán quyết trong vài tuần tới của một tòa án quốc tế về
Biển Đông.
Philippines đã kiện tới Tòa án
Trọng tài Thường trực tại The Hague để yêu cầu một phán quyết kỹ thuật về mức
độ có thể tuyên bố chủ quyền lãnh hải dựa trên cơ sở của việc sở hữu bờ biển và
các đảo và đá khác nhau.
Phán quyết dự kiến sẽ không thuận
lợi cho Trung Quốc, và thậm chí có thể đi xa tới việc làm vô hiệu hóa tuyên bố
chủ quyền mở rộng được biết tới là “đường chín đoạn” bao trùm đến 90% vùng biển
tranh chấp.
Chẳng ngạc nhiên gì khi Trung Quốc
nói họ không sẽ tham gia vào phiên tòa án cũng như không chấp nhận thẩm quyền
của phán quyết đó.
Đó là lý do vì sao họ đã gắng sức
tự vệ cho lập trường của mình bằng các cách khác; tăng cường tuyên truyền – đặc
biệt là liên tục khẳng định lịch sử đang đứng về phía họ và tham gia vào thúc
đẩy ngoại giao để giành hậu thuẫn và có thêm đồng minh cho mục đích mà họ theo
đuổi.
Điều này có thể giúp giải thích
tại sao sự hiện diện của một nhà báo nước ngoài tại Hải Nam đặc biệt là vào
thời điểm này có khả năng thu hút sự chú ý sát sao từ nhà chức trách.
Trong trường hợp của chúng tôi thì
có thể có một lý do khác: Có lẽ chúng tôi đã đòi hỏi quá nhiều các câu hỏi về
lực lượng “dân quân biển” khét tiếng của Hải Nam.
Người ta cho rằng Trung Quốc đã
huấn luyện quân sự cho ngư dân của họ trong nhiều thập niên.
Nhưng trong những năm gần đây, số
lượng dân quân trên các tàu cá tăng và hành động của họ dường như mạnh bạo hơn
trong việc giúp khẳng định và thực thi các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc.
Lợi thế chiến lược của họ là họ có
thể được, và thường, sử dụng cho các cam kết quân sự bất thường – chiếm lãnh
thổ trên biển, tiến hành giám sát hoặc quấy rối các tàu khác – trong khi hoạt
động dưới vỏ bọc của tàu đánh cá dân sự.
Hoạt động của các đơn vị dân quân
tại cảng Tanmen được ghi chép khá đầy đủ.
Năm 2013, khi có đối đầu với Việt Nam Trung Quốc điều một trong
các tàu cá lớn nhất ra các đảo có tranh chấp. Ảnh: other
Họ thậm chí có trụ sở riêng đặt
trong tòa nhà chính quyền nằm trong thị trấn, được vinh danh trong năm 2013 và
Chủ tịch Tập Cận Bình tới thăm.
Mặc dù chúng tôi nỗ lực như vậy
nhưng không ai chịu nói về lực lượng trá hình đang đóng vai trò của mình thuộc
đội tàu cá Trung Quốc, và chúng tôi càng hỏi nhiều, thì an ninh chính phủ càng
bám đuôi nhiều hơn.
Giáo sư Andrew S. Erickson từ Viện
Nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc tại Naval War College ở Hoa Kỳ tin rằng sự hiện
diện của lực lượng dân quân tại vùng biển tranh chấp làm tăng rủi ro của leo
thang nguy hiểm.
“Tôi thấy một nguy cơ lớn của tính
toán sai lầm và leo thang,” ông nói với tôi.
“Cách tiếp cận hiện tại mà Trung
Quốc đang thực hiện trong việc sử dụng lực lượng dân quân biển không chỉ khiến
họ gặp nguy hiểm, [nó] sẽ làm các cá nhân và các tàu khác xung quanh họ gặp
nguy hiểm và nó thực gây nguy cơ sẽ có việc lực lượng của Hoa Kỳ và các nước
khác dùng vũ lực chống lại họ để tự vệ chính đáng hoặc để đảm bảo việc tàu bè
đi lại hợp pháp.”
Và ông cho rằng rủi ro đó và có
thể tăng hơn nữa, sau phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực.
“Khi hội đồng trọng tài cuối cùng
đưa ra một hình thức một phán quyết nào đó thì tôi nghĩ rằng Trung Quốc sẽ cố
gắng tìm một cách để bày tỏ sự phản đối cụ thể, bày tỏ sự quyết tâm và sự không
hài lòng của họ và
“Tôi nghĩ rằng cách sử dụng lực
lượng dân quân biển ở khoảng cách gần và quấy rối tàu Mỹ, Philippines và các
nước khác là điều mà các nhà hoạch định chính sách tại các nước đó phải chuẩn
bị cho mình.”
Vì vậy, trong khi Philippines có
thể sớm có được một phán quyết ủng hộ cho lập trường của mình, phán quyết này
cũng có thể là một thắng lợi nửa vời.
Phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc
tế sẽ không có tính ràng buộc Trung Quốc liên quan đến tuyên bố chủ quyền. Tòa
này đã nói rất rõ ràng như vậy.
Thay vào đó phán quyết này sẽ
thuyết phục chính phủ và giới lãnh đạo quân sự ở Bắc Kinh rằng chỉ có một cách
duy nhất trong tương lai – dùng vũ lực.
