Vì ĐỨC HỘ-PHÁP không có đi, nên Ông Phạm-Văn-Đồng không có ra mặt.
Ngài Hồ Bảo Đạo gặp Đại Tướng Thanh Sơn của Bắc Việt (quen 10 năm trước).
Đức Hộ Pháp gặp lại bạn tù ở Madagascar nay dạy học.
Ngày 29 tháng 5 Giáp-Ngọ (29
Juin 1954):
Âu Du Ký, Hồ Bảo Đạo.
7 g
sáng Có lịnh ĐỨC NGÀI dạy chúng tôi sửa-soạn lên đường cho sớm. Bà Pech và
tài-xế Lucien đã có mặt trước nhà hàng đặng chờ ĐỨC NGÀI lên xe.
8 g
rưởi sáng Khởi-hành từ Dijon đi qua Lons le Saunier theo lẽ đi Génève không có
đi qua Lons le Saunier, nhưng vì ĐỨC HỘ-PHÁP có một người bạn thân, nạn-nhân
hồi ở Madagascar nay về dạy học tại đây, chỉ cách 20 km mà thôi. Xe chạy thẳng
lại trường gặp lúc giờ chơi, học sinh lạ mắt về Đạo-Phục của chúng tôi chạy
quanh lại xem. Chúng tôi nhờ một Giáo-Viên báo-cáo với Ông Vagne. Trong giây
lát Ông Vagne chạy ra gặp ĐỨC HỘ-PHÁP mừng rỡ vô cùng, thấy cảm-động lắm. Ông
xin phép trở vô mượn người bạn đồng-nghiệp dạy thế cho Ông, rồi mời ĐỨC HỘ-PHÁP
về nhà. Tới nhà Bà Vagne chạy ra đón tiếp niềm-nỡ. Bà ôm tay ĐỨC HỘ-PHÁP chặc
cứng, vừa hun vừa nói líu-lo tiếng Việt lẫn tiếng Pháp, rồi Bà cũng quay qua
chúng tôi ôm khóc tức-tửi và nói: 'Không ngờ ngày nay Trời cho Bà đặng gặp
những bà con Việt-Nam đến thăm Bà nơi xứ xa-xăm này (vì Bà lai Việt-Nam). Bà
mời ĐỨC HỘ-PHÁP và chúng tôi ở lại dùng cơm trưa. Không thể chối-từ nên ĐỨC
HỘ-PHÁP nhận lời. Ông Vagne hầu-chuyện với ĐỨC HỘ-PHÁP, Ông tỏ ý bất bình
Chánh-Phủ Pháp kiếm chuyện làm khó Ông, vì Ông chủ-trương việc trao-trả
Chủ-Quyền Độc-Lập cho Việt-Nam, ngày đổi Ông về dạy học ở đây thì mỗi việc gì
sở Công-an cũng rình mò dòm ngó Ông luôn.
Mãn
giờ học mấy đứa con Ông về, Ông kêu ra giới-thiệu chào ĐỨC HỘ-PHÁP, mấy đứa nhỏ
rất ngoan lễ-phép theo Việt Nam, vì chúng nó chịu ảnh-hưởng của người Mẹ rất
nhiều. Trong khi sửa-soạn dùng cơm thì Ông Thái và Bà Vagne đi kêu giây-nói qua
Génève cho phái-đoàn Việt Nam và nhứt là Ông Trần-Vinh hay rằng lối 4 giờ rưởi
chiều xe ĐỨC HỘ-PHÁP đến biên-giới Suisse (Thụy-Sĩ).
2 g
chiều cơm nước xong, ra đi là 2g chiều, con đường bắt đầu lên cao xuống thấp,
đầy gò nổng ngổn-ngang, chúng tôi lên núi, càng lên càng thấy dốc đứng, cảnh
vật cũng thay đổi, không còn thấy cây thường nữa mà toàn là cây thông và cây
ngo. Tài xế Lucien lái xe thật giỏi, đường dốc quanh co mà lúc nào cũng thấy
anh tươi cười vui-vẻ lái chiếc xe chạy một cách nhẹ-nhàng lanh-lẹ, có nhiều chỗ
xe chạy sát mé hồ quanh sườn núi, ngó lên là núi cao chớn-chở còn ngó xuống là
vực thẩm mù mù, 4 giờ rưởi chiều xe lên đến Col de Faucille (đèo lưỡi hái). Đến
giữa đèo chúng tôi ngừng xe ngắm cảnh, chỗ này cao đến 1.400 thước (1.400
mètres d'altitude) nên lạnh khá lắm, ngó xuống thấy hồ Léman và thành Génève
trong sương phủ mờ-mờ, giữa một khung cảnh núi non bao bọc xem rất là
ngoạn-mục. Bắt đầu từ đây xe xuống dốc lần lần. Chúng tôi đi ngang qua một
đô-thị vùng núi là GEX mà châu-thành cũng vừa lớn vừa đẹp. Xe xuống dốc đến
Ferney Voltaire là một tiểu đô-thị ở tại biên-giới. Khỏi đây chừng vài trăm
thước, lính Douane đón xe lại xét, xe vừa ngừng có Ô. Trần-Vinh và hai vị
đại-diện cho phái-đoàn Việt
Xe
chạy được vài chục thước gặp một tốp Douane khác, đó là Douane Suisse. Họ nói
rặt tiếng Pháp và người cũng giống người Pháp. Ông Trần-Vinh lại một phen nữa
giới-thiệu ĐỨC HỘ-PHÁP và chúng tôi với họ và đem giấy thông-hành (Passeport)
của mỗi người cho họ ghi ngày vào nước Suisse. Nơi đây có cậu Nguyễn-An-Mỹ là
con của Ô. Nguyễn-An-Ninh rước ĐỨC HỘ-PHÁP và xin lên xe chúng tôi quá giang về
Génève.
Từ
biên-giới tới Génève xe chạy độ 10 km ngàn. Khi đến nơi, Ông Trần-Vinh đưa
chúng tôi đến một nhà hàng gọi là Hotel Régina, sắp-đặt đâu đó xong xuôi là 5
giờ rưởi chiều, vừa khi ấy Ông Bảo-Thế đi máy bay cũng vừa tới nhập theo đoàn.
Nội đoàn đều ở từng lầu thứ tư.
5 g
30 Cậu Nguyễn-An-Mỹ đi một lúc rồi trở lại cho hay rằng phái-đoàn Việt-Minh xin
mời ĐỨC HỘ-PHÁP và nội phái-đoàn tối 8g30 dùng cơm tại trụ-sở của họ tại
Versoix, Hotel le Cèdre. Nếu ĐỨC HỘ-PHÁP bằng lòng thì họ sẽ cho xe đến rước tận nơi. Ông
Bảo-Thế nghe nói thì hơi dụ-dự, còn tôi thì cương-quyết giục đi để biết ý họ
muốn gì, vì mục-đích mình đến Génève là để quan-sát, nay thời-cơ đưa đến cho
mình gặp-gỡ phái-đoàn Việt-Minh, thì có lý-do gì mà từ chối. Hội
nhau thảo-luận thì đều đồng ý đi hội, nhưng ĐỨC HỘ-PHÁP để cho phái-đoàn đi
thăm dò trước rồi ĐỨC HỘ-PHÁP sẽ gặp một kỳ khác. Về cách đi thì định lấy xe
nhà, song bất tiện, cậu Mỹ lại một phen nữa đi bắt liên-lạc để tìm phương-tiện.
Một lúc sau cậu về cho hay rằng mình đi xe riêng đến một công-viên La Perle du
Lac cách Hotel Régina một cây số rưởi và sẽ dùng cơm nơi đó. Đàng kia anh em
Việt-Minh cũng đến tại Công-Viên ấy rước mình.
9
giờ tối Bữa nay mưa lâm-râm, mây mù bao phủ nên trời mau tối. Anh em Việt-Minh
rước chúng tôi đến trụ-sở của họ thì Trời đã sẫm tối rồi. Chỗ họ ở là một cái
Villa rộng lớn có vườn hoa chung quanh và cất dựa mé hồ Léman, cách châu-thành
Génève 10 km. Nơi đây thanh-tịnh lắm. Ngoài cửa ngõ có lính Suisse gát cũng như
tất cả phái-đoàn khác vì họ có bổn-phận phải giữ trật-tự trong xứ của họ.
Tại
Hotel Régina, khi ĐỨC HỘ-PHÁP đến ở thì có lính gát ngay trước cửa và có hai ba
người mật-thám mặc thường phục quanh-quẩn đó luôn.
Đi
rước chúng tôi là Ông Trần-Thanh-Hà, khi đến nhà, Ô. đưa chúng tôi vào nghỉ ở
một phòng. Vài phút sau đó Ô. Phan-Anh, Tổng-Trưởng Bộ Công-Thương,
Trần-Công-Tường Tổng-Trưởng Bộ Tư-Pháp, Ông Trần-Thanh-Hà Tổng-Thư-Ký phòng
liên-lạc, Ông Bác-sĩ Lê-Văn-Chánh đều chào hỏi niềm-nỡ.
Mới
bắt đầu câu-chuyện thì có Ông Đại-Tướng Thanh-Sơn, Ủy-Viên Quân-Sự đến. Ông
bước vô cửa bắt tay tôi. Ông Thanh Sơn và Tôi có biết nhau từ 10 năm nay, nhưng
mấy lúc sau này không có dịp gặp nhau, nay lại mặc Đạo-Phục và để râu, thoạt
đầu Ông không nhìn ra tôi đặng, còn tôi thì vẫn nhớ Ông, tuy rằng Ông ngày nay
có mập và trắng hơn khi xưa. Lúc bắt tay, tôi giữ tay Ô. lại và hỏi Ông như
vầy: Anh Thanh Sơn, Anh còn nhớ Tôi hay không? Tôi là Khoa đây. Ông nghe nhắc,
nhớ lại liền nên buông tay tôi ra và nhảy Ôm tôi chặc cứng, rồi hun tôi lia-lịa
và khóc đỏ mặt hết. Tôi cảm-động quá khóc theo. Trước sự-trạng ấy, ai nấy đều
lẵng-lặng, hai tôi ôm nhau một hồi lâu mới buông ra. Chừng ấy Ông Thanh-Sơn mới
nói 'từ bao lâu năm xa cách, tôi chẵng có tin Anh, nay gặp đây tôi
thấy anh tiên-phong đạo-cốt tôi mừng lắm'. Lâu ngày gặp-gỡ mặc tình
chuyện-vãn với nhau. Tôi nói chuyện với anh Thanh-Sơn, còn anh Bảo-Thế và Cậu
Mỹ thì nói chuyện với Ô. Phan Anh và Trần-Công-Tường. Câu chuyện kéo dài gần
tới 10 giờ mới qua phòng ăn dự tiệc.
Vì
ĐỨC HỘ-PHÁP không có đi, nên Ông Phạm-Văn-Đồng không có ra mặt. Chỉ
có nội phái-đoàn của họ tiếp-chuyện mà thôi. Bữa cơm nấu theo lối Việt lai Tàu,
đồ chay có, đồ mặn có. Chỉ có một mình tôi ăn chay mà thôi. Bữa tiệc rất là
thân mật, chuyện vãn vui-vẻ và gây một cảm-tình nồng-hậu giữa hai phái-đoàn.
Đến 11 giờ hơn mới mãn tiệc, đưa trở qua phòng khách khi nãy dùng bánh ngọt,
trái cây tới hơn 12 giờ mới từ-giã ra về.
Cuộc
gặp-gỡ đầu-tiên này gây một cảm-tình thân-mật và hứa hẹn tối đêm sau sẽ gặp
nhau lại để thảo-luận nhiều vấn-đề khác.
