2023. Chuyện Biển Đông trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Philippines

Việt Hà, phóng viên RFA

2016-09-27

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte sẽ đến thăm Việt Nam từ ngày 28 đến ngày 29 tháng 9. Philippines là đối tác chiến lược của Việt Nam và đã nhiều lần cùng Việt Nam lên tiếng chỉ trích Trung Quốc ở diễn đàn ASEAN liên quan đến vấn đề tranh chấp biển Đông.

Tuy nhiên Tổng thống Duterte gần đây cũng cho thấy ông có xu hướng mềm mỏng hơn với Trung Quốc bất chấp những hành động lấn lướt của nước này trong khu vực.  Liệu những căng thẳng ở biển Đông và lập trường gần đây của Philippines đối với Trung Quốc sẽ được đề cập ra sao trong chuyến thăm tới. Việt Hà có bài tìm hiểu và tường trình

Người dân Philippines và công dân Việt Nam tại Philippines vui mừng trước phán quyết của tòa trọng tài quốc tế về biển Đông sáng 12/7/2016.

AFP photo

Căng thẳng biển Đông và quan hệ với Trung Quốc

Căng thẳng tại biển Đông và phán quyết của tòa thường trực trọng tài quốc tế (PCA) trong vụ kiện về tranh chấp trên biển Đông giữa Phillipines và Trung Quốc được trông đợi sẽ là những vấn đề được thảo luận giữa lãnh đạo hai nước Philippines và Việt nam nhân chuyến thăm sắp tới của Tổng thống Rodrigo Duterte tới Việt Nam từ ngày 28 đến 29 tháng 9 tới.

Nói với đài Á châu Tự Do vào hôm trước chuyến thăm của Tổng thống Duterte, chuyên gia về quan hệ quốc tế thuộc trường đại học De la Salle, Philippines, giáo sư Renato Cruz de Castro nhận định:

Tôi hy vọng là Việt Nam sẽ truyền cho Tổng thống Duterte sự khôn ngoan vì trước đó ông ta đã nói những điều liên quan đến quan hệ với Trung Quốc, liên minh với Mỹ, rồi nói rằng phán quyết của tòa PCA chỉ như là một tập giấy, rằng hành động xây lấp đòi chủ quyền của Trung Quốc là có ý tốt. Cho nên tôi hy vọng là Việt Nam sẽ nói với Trung Quốc vấn đề thực sự ở biển Đông, quan hệ với Trung quốc và quan hệ với các nước ủng hộ mình trong việc thách thức Trung Quốc đối với các hành động của nước này ở biển Đông.

Tình hình mới mà người ta quan tâm nhất là chính sách của tân Tổng thống Phi đối với vấn đề biển Đông và quan hệ với Trung Quốc và mối quan hệ với ASEAN. 
- Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng

Hôm 12 tháng 7 vừa qua, tòa PCA ở The Hague đã ra tuyên bố về vụ kiện giữa Philippines và  Trung Quốc. Phán quyết của tòa bác bỏ tính pháp lý và lịch sử của đường đứt khúc 9 đoạn mà Trung Quốc vẽ ra ở biển Đông. Phán quyết cũng không công nhận các thực thể ở quần đảo Trường Sa đang tranh chấp giữa Trung Quốc với các nước láng giềng bao gồm Philippines và Việt Nam là các đảo. Do đó Trường Sa không có vùng đặc quyền kinh tế. Theo các chuyên gia quốc tế, phán quyết này có lợi cho Philippines và gây bất lợi lớn với Trung Quốc.

Trung Quốc sau đó đã lên tiếng bác bỏ phán quyết của tòa và khẳng định sẽ tiếp tục có những hành động gia tăng và bảo vệ chủ quyền của nước này ở biển Đông.

Tổng thống mới đắc cử của Philippines Rodrigo Duterte sau khi lên nắm chức cũng đã có những tuyên bố cho thấy lập trường mềm mỏng hơn đối với Trung Quốc. Ông cũng nói sẵn sàng gạt phán quyết của PCA sang một bên để thảo luận với Trung Quốc.

Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, nguyên đại sứ Việt Nam tại Hà Lan, cựu Tổng biên tập báo Quốc tế, Bộ Ngoại giao Việt nam nhận định

Tình hình mới mà người ta quan tâm nhất là chính sách của tân Tổng thống Phi đối với vấn đề biển Đông và quan hệ với Trung Quốc và mối quan hệ với ASEAN. Phải nói là tình hình này từ khi ông ấy lên cầm quyền thì có nhiều biến động. Biến động lớn nhất là Philippines thắng vụ kiện nhưng ông Tổng thống lại nói là không muốn đưa vấn đề này vào tuyên bố của ASEAN trong khi nhiều nước khác thì lại muốn đưa điều này vào. Ở đây ta thấy là Philippines có một chính sách nhìn bề ngoài không nhất quán, khi thì đa phương, khi thì song phương. Bây giờ ông kiện xong thì giờ ông lại nói không muốn đưa vấn đề này ra để dồn Trung Quốc vào chân tường.

Vì vậy, theo Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, chuyến thăm sẽ là dịp để hai nước bày tỏ lập trường về vấn đề biển Đông vì lợi ích của mỗi nước.

Đây là dịp để hai bên trao đổi nhất là trên cơ sở về đối tác chiến lược giữa Philippines và Việt Nam đặc biệt trong bối cảnh có phán quyết của tòa PCA. Cái này là rất quan trọng, trong lịch sử chưa có cái này.

Cụ thể hóa nội hàm đối tác chiến lược

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. AFP photo

Theo giáo sư Renato Cruz de Castro, chuyến thăm tới Việt Nam cũng cho thấy Tổng thống Philippines vẫn đánh giá cao vai trò của ASEAN và quan hệ với Việt Nam.

Chuyến đi này có nghĩa là Tổng thống Duterte đánh giá cao vai trò của ASEAN, mối quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam. Cả hai nước đã cùng thách thức Trung Quốc trong diễn đàn ASEAN. Cả hai nước đã lên tiếng đối với những đòi hỏi về chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông. Cho nên chuyến đi này cho thấy là ông ấy vẫn đánh giá cao mối quan hệ đối tác với Việt Nam và sẵn sàng lắng nghe Việt Nam trong việc làm thế nào để đối phó với những thách thức ở biển Đông.

Việt Nam và Philippines đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược vào năm 2015. Hiện Philippines là đối tác chiến lược thứ 5 của Việt Nam trong ASEAN và là một trong 15 nước trên thế giới đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Việt Nam. Theo Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, chuyến đi lần này sẽ giúp hai bên cụ thể hóa nội hàm đối tác chiến lược giữa hai nước.

Tôi nghĩ đây là dịp hai bên cụ thể hóa thêm nội hàm đối tác chiến lược giữa hai nước. Trước đây hai nước đã có chương trình hành động 2011 2016 cách đây 1 năm họ nâng lên thành quan hệ đối tác chiến lược, nó sẽ được thể hiện trong các quan hệ đối tác chính trị, kinh tế, an ninh quốc phòng thế nào, đó là quan trọng. Đặc biệt vấn đề biển và đại dương là lĩnh vực hợp tác chủ chốt của hai nước.

Tuyên bố chung nói gì về PCA?

Theo tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng, bên cạnh những thảo luận về đối tác chiến lược, và biển Đông, ông hy vọng hai bên cũng sẽ đề cập đến phán quyết của tòa PCA, qua đó cho thấy lập trường của hai phía.

PCA cần phải đặt cao, vì PCA không chỉ là vấn đề biển Đông mà còn là vai trò của luật pháp quốc tế trong cuộc đấu tranh ở giai đoạn mới, chứ không chỉ là vấn đề biển Đông.

Liệu Việt Nam có đủ bản lĩnh để cùng với Philippines nói rằng hai nước ủng hộ phán quyết của PCA và các nước liên quan phải tôn trọng phán quyết của tòa quốc tế?
- Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng 

Ngay sau khi tòa trọng tài Quốc tế ra phán quyết hôm 12 tháng 7, Bộ Ngoại giao Việt Nam chỉ nói rằng Việt Nam hoan nghênh tuyến bố của tòa nhưng không nói thêm cụ thể lập trường của Việt Nam đối với phán quyết. Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng đặt câu hỏi về khả năng tuyên bố chung hai nước có đề cập đến PCA hay không.

Nếu tuyên bố chung mà có đề cập đến PCA thì sẽ là một thắng lợi vĩ đại… Liệu Việt Nam có đủ bản lĩnh để cùng với Philippines nói rằng hai nước ủng hộ phán quyết của PCA và các nước liên quan phải tôn trọng phán quyết của tòa quốc tế?

Tiến sĩ Đinh Hoàng Thắng tỏ ra nghi ngờ về khả năng tuyên bố chung giữa hai nước sẽ đề cập đến phán quyết của PCA. Theo ông, nhiều khả năng, những từ ngữ của tuyên bố chung về vấn đề căng thẳng biển Đông sẽ rất chung tính vì cả hai nước lúc này đều không muốn làm Trung Quốc tức giận.