Sự thật thế nầy:
Không phải Mỹ,
không phải chính quyền VN hiện nay
mà nhân dân VN sẽ quyết định.
Thưa GS Quốc.
BBT Blog.
Đi với Mỹ có mất Đảng?
Bộ
trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ
Ashton Carter duyệt hàng quân danh dự tại Hà Nội, ngày 1/6/2015.
VOA.
30.06.2015
Ở
Việt Nam lâu nay có một câu nói nổi tiếng thể hiện hai khả năng chọn lựa trái
ngang của đảng cầm quyền: “Đi với Trung Quốc thì mất nước; đi với Mỹ thì mất
Đảng.”
Sự
thật thế nào?
Tôi
không tin Trung Quốc có tham vọng đánh chiếm Việt Nam. Họ chỉ cần chiếm đảo và
biển. Nhưng khi đã chiếm đảo và biển, cộng với những ảnh hưởng chằng chịt về cả
kinh tế lẫn xã hội, Trung Quốc cũng dễ dàng khống chế Việt Nam. Lúc ấy, họ muốn
gì Việt Nam cũng đều tuân theo. Không cần tốn đạn và không phải đối diện với
rất nhiều rủi ro của chiến tranh, họ vẫn có thể có một chư hầu và vẫn đạt được
tất cả những gì họ muốn.
Nhưng
còn mệnh đề thứ hai? Liệu nếu đi với Mỹ trong trận chiến đối đầu với Trung
Quốc, đảng Cộng sản có mất quyền lãnh đạo độc tôn tại Việt Nam?
Tôi
ngờ là không.
Mỹ
thường xây dựng các chính sách ngoại giao của họ trên hai nền tảng chính: nhân
quyền và tinh thần thực tiễn luận (realism).
Trong
các cuộc đối thoại với các nước khác, chính phủ Mỹ vẫn thường xem việc tôn
trọng nhân quyền như một trong những điều kiện đầu tiên để nhận được viện trợ
cũng như để trở thành đồng minh của Mỹ. Điều này có ba lý do chính. Thứ nhất,
người ta tin là để trở thành bạn, cả hai bên phải chia sẻ với nhau một số bảng
giá trị chung. Trong số các bảng giá trị ấy, nhân quyền được xem là một giá trị
có tính phổ quát nhất, được nhiều người tin tưởng và ủng hộ nhất. Thứ hai, nền
chính trị của quốc gia chỉ thực sự bền vững khi những người cầm quyền biết tôn
trọng nhân quyền, nghĩa là, với những mức độ khác nhau, được dân chủ hoá. Và
thứ ba, ở Mỹ, không ai có quyền tuyệt đối. Ngay cả tổng thống Mỹ cũng chịu
nhiều áp lực đến từ nhiều nguồn, trong đó, đáng kể nhất là ngành lập pháp, đảng
đối lập, giới truyền thông, và sau cả ba, là dân chúng. Mà dân chúng Mỹ thì,
theo truyền thống, vốn ưa chuộng tự do và đề cao tinh thần dân chủ, ở đó, các
quyền làm người phải được tôn trọng. Dưới các áp lực ấy, dù muốn hay không,
chính phủ Mỹ cũng xem nhân quyền là một trong những yếu tố quan trọng nhất
trong việc thiết lập các bang gia quốc tế.
Nhưng
nền tảng thứ hai, tinh thần thực tiễn luận, lại mâu thuẫn với nền tảng thứ
nhất. Nói chung, các chính trị gia ở Mỹ hiếm khi là những người sùng bái ý thức
hệ (ideologist). Người Mỹ, bắt chước câu châm ngôn của Lord Palmerston, một
chính khách người Anh, thường nói: “Không có bạn vĩnh viễn, cũng không có kẻ
thù vĩnh viễn. Chỉ có lợi ích quốc gia là vĩnh cửu.” Nói một cách vắn tắt: Họ
chơi với bất cứ ai mang lại lợi ích cho nước Mỹ. Vì những lợi ích ấy, họ sẵn
sàng nhân nhượng và hy sinh những đòi hỏi về nhân quyền và dân chủ. Điều này
giải thích lý do tại sao trong quá khứ cũng như trong hiện tại, chính phủ Mỹ
vẫn xem một số nhà độc tài là đồng minh thân cận. Trong quá khứ, họ từng ủng hộ
các chính quyền quân phiệt ở Guatemala, Brazil, Nicaragua, Chile (thời Augusto
Pinochet), Nam Triều Tiên (thời Park Chung-hee), Indonesia (thời Suharto), Tây
Ban Nha (thời Francisco Franco), v.v… cũng như các chế độ độc tài ở Philippines
(thời Ferdinand Marcos), Pakistan (thời Muhammad Zia-ul-Haq và Pervez
Musharraf), Ai Cập (thời Hosni Mubarak), Tunisia (thời Zine El Abidine Ben
Ali), v.v… Hiện nay, trong số các đồng minh gần gũi của Mỹ cũng không hiếm quốc
gia vẫn còn nằm dưới các chế độ chuyên chế hà khắc, trong đó, tiêu biểu nhất là
Saudi Arabia, Yemen, Oman, Equatorial Guinea và Turkmenistan.
Trong
các quốc gia vừa nêu ở trên, có thể lấy Turkmenistan là ví dụ. Tách ra khỏi
khối Liên bang Xô Viết và trở thành một quốc gia độc lập từ năm 1991, cho tới
năm 2012, dưới thời tổng thống Saparmurat Niyazov và sau đó, Gurbanguly
Berdymuhamedov, Turkmenistan vẫn là một quốc gia độc tài độc đảng, nơi mọi
quyền tự do công dân đều bị hạn chế ngặt nghèo. Theo bảng xếp hạng về tự do của
tổ chức Phóng viên không biên giới năm 2014, Turkmenistan đứng hàng thứ 178
trong số 180 quốc gia, tức gần chót, về các quyền tự do ngôn luận. Nó được xem
là một trong 10 quốc gia có chế độ kiểm duyệt khắt khe nhất thế giới. Hơn nữa,
chính phủ Turkmenistan còn có những chính sách kỳ thị chủng tộc đến độ các học
sinh có tên họ không phải người Turkmenistan đều bị gạch tên, không cho vào đại
học. Thế nhưng bất chấp sự độc tài và kỳ thị ấy, Mỹ vẫn xem Turkmenistan là một
đồng minh và vẫn viện trợ vũ khí cho Turkmenistan. Tại sao? Lý do chính là vì Mỹ
cần sự hợp tác của Turkmenistan để làm cầu nối từ đó, chuyên chở vũ khí và các
thiết bị quân sự phục vụ cho chiến trường ở Afghanistan.
Việt
Nam có thể được xem là ngoại lệ trong bang giao quốc tế của Mỹ như là
Turkmenistan?
Có
thể. Nếu Trung Quốc xem việc chiếm cứ Biển Đông là một “lợi ích cốt lõi”, với
Mỹ, Biển Đông cũng có một tầm quan trọng không kém. Đó là một trong những con
đường hàng hải tấp nập nhất trên thế giới. Chiếm trọn Biển Đông, Trung Quốc
không những khống chế được Việt Nam mà còn khống chế hầu hết các quốc gia khác
trong vùng Đông Nam Á, trong đó, có nhiều nước là đồng minh hoặc đối tác thương
mại của Mỹ. Mất Biển Đông, vị thế siêu cường quốc của Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề.
Hơn nữa, về phương diện quân sự, Mỹ cũng có nguy cơ bị Trung Quốc uy hiếp. Bởi
vậy, bằng mọi cách, chắc chắn Mỹ sẽ bảo vệ Biển Đông. Nhưng việc bảo vệ ấy chỉ
có hiệu quả với hai điều kiện: Một, Việt Nam phải cương quyết chống lại âm mưu
bành trướng của Trung Quốc và hai, chính quyền Việt Nam phải mạnh mẽ và sinh
hoạt chính trị tại Việt Nam phải ổn định. Điều kiện thứ hai này là một thuận
lợi cho Việt Nam: Mỹ sẽ không mưu tính thay đổi chế độ tại Việt Nam.
Dĩ
nhiên, Mỹ cũng sẽ vẫn lên tiếng và gây sức ép để Việt Nam phải tôn trọng nhân
quyền. Một mặt, đó là nguyên tắc ngoại giao họ thường theo đuổi. Mặt khác, để
đáp ứng các đòi hỏi của các tổ chức nhân quyền và đặc biệt, của dân chúng Mỹ,
trong đó, có nhiều người vẫn còn mang nặng những ký ức cay đắng về cuộc chiến
đẫm máu và dai dẳng trước năm 1975. Những sức ép ấy, cuối cùng, tuy không làm
thay đổi thể chế chịnh trị tại Việt Nam, nhưng ít nhất, chúng cũng làm cho Việt
Nam được dân chủ hơn. Dù là thứ dân chủ có giới hạn.
*
Blog của Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quốc là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được
đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập
trường của Chính phủ Hoa Kỳ..
