11.740. ‘Viện Phan Chu Trinh’ có hướng đến tinh thần Phan Chu Trinh?
Posted by adminbasam on 22/02/2017
Blog VOA. Phạm Chí Dũng. 22-2-2017
Phản ứng thờ ơ
Một hiện tượng “lạ” vừa xảy ra
trong buổi giao thời Việt Nam: Viện Phan Chu Trinh mới được thành lập của cựu
Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình và tác giả Đất nước đứng lên – nhà văn Nguyên Ngọc – đã không nhận
được phản ứng tích cực từ giới truyền thông xã hội.
Vào thời buổi mà truyền thông xã
hội đã phát triển đến mức có đến hơn một nửa dân số Việt Nam sử dụng mạng này
và bất cứ một đề tài mang khí sắc dân chủ nào cũng được dư luận chào đón, hiện
tượng truyền thông và chính trị – xã hội vừa kể là rất đáng mổ xẻ.
Nhà văn
Nguyên Ngọc phát biểu tại lễ ra mắt Viện Phan Chu Trinh. Ảnh chụp màn hình.
Bởi lẽ ra, Viện Phan Chu Trinh
cùng tinh thần khai trí của bậc tiền nhân này về tam quyền phân lập và dân chủ
tự trị đã phải được cổ xúy mạnh mẽ bởi các trang mạng chuyên về dân chủ và nhân
quyền. Nhưng sau khi được thành lập vào ngày 7/2/2017 tại Hội An, Quảng Nam,
Viện Phan Chu Trinh cùng người điều hành chủ yếu là nhà văn Nguyên Ngọc đã chỉ
được thông tin trên một số tờ báo nhà nước, trong lúc đại đa số các trang mạng
dân chủ nhân quyền lại im lặng một cách khác thường.
Nếu nhìn lại, nhà văn Nguyên Ngọc
đã từng chủ xướng thành lập Ban vận động Văn đoàn độc lập Việt Nam vào đầu năm
2014. Vào thời gian đó, tổ chức xã hội dân sự độc lập này đã được các trang
mạng dân chủ nhân quyền thông tin và cổ xúy khá rộng. Tinh thần tự do sáng tác
không chịu ách kềm tỏa của đảng cầm quyền được xem là một dấu son của giới nhà
văn độc lập.
Vậy vì sao giới đấu tranh dân chủ
nhân quyền lại có vẻ thờ ơ, thậm chí gần như lạnh nhạt với sự kiện thành lập
Viện Phan Chu Trinh – cũng cùng người chủ xướng là nhà văn Nguyên Ngọc?
Một trong những nguyên nhân, có
thể là thành phần lãnh đạo của viện này – một câu chuyện mà dư luận xã hội
thường rất quan tâm theo cách nhìn “việc theo người”.
‘Việc theo người’
Trong buổi ra mắt, Viện Phan Chu
Trinh đã giới thiệu một số lãnh đạo chủ chốt của Viện gồm: Bà Nguyễn Thị Bình,
cựu Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Quỹ Văn hóa Phan Chu Trinh là Chủ tịch danh dự
của Viện; ông Nguyên Ngọc là Chủ tịch Hội đồng Viện; ông Chu Hảo, nguyên Thứ
trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, là Phó Chủ tịch Hội đồng Viện; ông Nguyễn Sự,
cựu Bí thư Thành ủy Hội An, là Phó chủ tịch Hội đồng Viện; ông Vũ Thành Tự Anh,
giảng viên trường Đại học Fulbright, là Ủy viên Hội đồng Viện.
Ngoài ra còn có sự tham gia của
một nhân vật đáng chú ý khác: ông Vũ Ngọc Hoàng, cựu Phó Trưởng ban Tuyên giáo
trung ương – người có tâm trạng và tư duy cải cách, nhưng theo một mảng dư luận
thì vẫn chưa thoát khỏi “ý thức hệ Nguyễn Phú Trọng”.
Cũng có một số dư luận cho rằng
thành phần lãnh đạo của Viện Phan Chu Trinh gồm khá nhiều cựu quan chức. Có
thể, việc các cựu quan chức tham gia vào tổ chức dân sự là quyền của họ và nên
xem là điều tự nhiên. Nhưng cung cách tham gia này lại có nét nào đó khá tương
đồng với cơ chế “hết quan lập hội” của nhiều quan chức nhà nước mà từ lâu chính
báo chí nhà nước đã phải mỉa mai, và gần đây chính giới quan chức cao cấp đương
chức đã phải tìm cách hạn chế ngân sách cấp cho những “hội đoàn quan chức về
hưu” như thế.
Trong khi một số gương mặt của
ban lãnh đạo Viện Phan Chu Trinh có thể tiêu biểu cho khuynh hướng “phản biện
trung thành”, thì lại không có được khuôn mặt phản biện độc lập nào. Ngay cả
một ít nhân vật mang tính phản biện trong tổ chức Ban vận động Văn đoàn độc lập
Việt Nam cũng không thấy có mặt trong ban lãnh đạo và thành phần điều hành của
Viện Phan Chu Trinh.
Lại cần nói về chiều dài của Ban
vận động Văn đoàn độc lập Việt Nam. Sau 3 năm thành lập tính từ năm 2014, cho
tới nay tổ chức này vẫn còn nguyên là… ban vận động. Rất đáng lưu tâm, đây là
tổ chức xã hội dân sự duy nhất vẫn duy trì hình thức “ban vận động” trong
khoảng ba chục tổ chức xã hội dân sự độc lập ở Việt Nam.
Rất nhiều người trực tiếp đấu
tranh dân chủ nhân quyền và người ủng hộ phong trào này đã đặt câu hỏi sâu sắc
về việc tại sao sau một thời gian quá dài, Ban vận động Văn đoàn độc lập Việt
Nam vẫn như cố giữ một tư thế an toàn thái quá trong đối sách và trong quan hệ
với chính quyền, cho dù nếu tổ chức này có dũng khí hơn để cắt bỏ cụm từ “ban
vận động” thì chắc chắn cũng không bị công an đàn áp mạnh.
Trong thực tế, Ban vận động Văn
đoàn độc lập Việt Nam có thể được xem là tổ chức ít bị công an trấn áp, đàn áp
và sách nhiễu nhất trong số các tổ chức xã hội dân sự độc lập. Hoạt động chủ
yếu của Ban vận động Văn đoàn độc lập Việt Nam là trang Văn Việt do vài nhân sự
điều hành, nhưng không phải là nhà văn Nghuyên Ngọc.
Viện Phan Chu Trinh thuộc ai?
Trước tết Nguyên đán 2017 đã rậm
rịch thông tin về một số cựu quan chức và trí thức “đang thiết lập kênh tiếp
cận Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc”, với mục đích “xin gặp để phản biện”. Sau đó
lại có thông tin Viện Phan Chu Trinh sắp được thành lập và được ngân sách nhà
nước cấp kinh phí hoạt động.
Dư luận bán tín bán nghi về thông
tin trên, nhất là về chuyện “cấp ngân sách”. Nhưng tại lễ ra mắt Viện Phan Chu
Trinh thì sự việc đã trở nên rõ ràng.
Theo báo Dân
Trí: “Ông Nguyên
Ngọc thông báo, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam đã giao cho Viện biên soạn bộ Toàn
chí Quảng Nam, được quan niệm như một bộ bách khoa toàn diện về Quảng Nam. Đây
sẽ là một bộ sách lớn, dự kiến gồm trên 20 tập, hoàn thành trong 5 năm.
Song song với bộ Toàn chí, Viện
sẽ triển khai công trình nghiên cứu về vai trò của tư tưởng Phan Chu Trinh
trong lịch sử tư tưởng cận đại và hiện đại Việt Nam; công trình tổng kết 30 năm
phát triển của Hội An và những thách thức mới của Hội An hiện nay; công trình
điều tra về xã hội học ở miền đông Quảng Nam trong dự án phát triển vùng đất
này”.
Một câu hỏi đặt ra là tại sao
Viện Phan Chu Trinh mới ra đời nhưng đã có ngay 4 công trình nghiên cứu mà có
thể nhận ngân sách nhà nước, trong khi nhiều hội đoàn nhà nước đang bị cắt giảm
đến 50% hoặc hơn từ ngân sách hàng năm?
Với việc nhận ngân sách nhà nước
để nghiên cứu, một câu hỏi khác được đặt ra là về bản chất, Viện Phan Chu
Trinh là một tổ chức xã hội dân sự độc lập hay là một hội đoàn mới của chính
quyền và trực thuộc… tỉnh ủy Quảng Nam?
Câu hỏi trên sẽ hoàn toàn có cơ
sở khi cụm từ “Thường vụ Tỉnh
ủy Quảng Nam đã giao cho Viện…” là
rất quen thuộc trong văn phong hành chính nhà nước hoặc đảng văn. Nếu Viện Phan
Chu Trinh là một tổ chức xã hội dân sự độc lập hoặc một tổ chức phi chính phủ,
sẽ chẳng bao giờ có chuyện một cơ quan đảng như Thường vụ Quảng Nam dám “giao
việc” như thế.
Còn nếu thực sự nhận “kinh phí
nghiên cứu khoa học” của chính quyền, liệu viện này còn tư thế độc lập để nói
lên tinh thần tam quyền phân lập và dân chủ tự trị của tiền nhân Phan Chu
Trinh?
Cần nhắc lại, một trong những đối
sách tạo ly tán và phân hóa của chính quyền đối với phong trào dân chủ là chủ
trương chính quyền cấp tài chính, trụ sở, phương tiện, tạo công ăn việc làm cho
quan chức về hưu để vừa có chức mới vừa tránh bất đồng chính kiến có thể “gây
ảnh hưởng cho an ninh quốc gia”.
Lại một câu hỏi không thể không
phòng hờ: Liệu có một chủ trương của chính quyền để Viện Phan Chu Trinh trở
thành nơi thu hút những người nhà dân chủ nửa vời và vẫn nằm nguyên trong quỹ
đạo “đổi mới không đổi màu” của đảng?
