Trường hợp Y Quynh Bdap được nêu bật ở Praha và Jakarta—có ý nghĩa gì?
3 tháng 12 năm 2025
TS. Nguyễn Đình Thắng phát biểu về Y Quynh Bdap và vấn đề đàn áp xuyên quốc gia tại Jakarta, ngồi cạnh Báo cáo viên Đặc biệt Nazila Ghanea.
Hải Di Nguyễn
Tháng 11/2025 vừa qua, trường hợp của nhà hoạt động nhân quyền người Thượng Y Quynh Bdap được nhấn mạnh tại hai hội nghị khác nhau về tự do tôn giáo: High-Level International Religious Freedom or Belief Alliance Conference (Hội nghị Liên minh Tự do Tôn giáo hay Niềm tin Quốc tế Cấp cao) ở Praha, Cộng hòa Séc và Southeast Asia Freedom of Religion or Belief Conference (Hội nghị Tự do Tôn giáo hay Niềm tin Đông Nam Á, gọi tắt SEAFORB) ở Jakarta, Indonesia.
Xét một mặt nào đó, chúng ta có thể nghĩ, nhắc đến thì có lợi ích gì? Thái Lan vẫn gửi trả Y Quynh Bdap về Việt Nam, bất chấp áp lực quốc tế.
Nhưng quá trình vận động cho Y Quynh Bdap không dừng ở đây—và sự quan tâm của quốc tế đặc biệt quan trọng.
Tại Hội nghị Liên minh Tự do Tôn giáo hay Niềm tin Quốc tế Cấp cao ở Praha
Ngay trước hội luận đầu tiên (có nhiều người tham dự nhất) vào ngày 13/11/2025, Luật sư Kelsey Zorzi nói về Y Quynh Bdap:
“Ở Việt Nam, ông nhiều lần bị bắt giữ và tra tấn vì thờ phượng tại gia và vận động cho tín đồ Thiên Chúa giáo người Thượng. Ông sang Thái Lan lánh nạn. Sau đó ông bị kết án vắng mặt với cáo buộc không đúng sự thật, và hiện đã bị giam giữ tại Thái Lan từ tháng 6/2024. Nếu bị trục xuất về Việt Nam, ông sẽ bị tra tấn và bách hại.”
LS Kelsey Zorzi nói các chính phủ phải “tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế để bảo vệ người tỵ nạn.”
Trong phần đúc kết, Hội nghị lần nữa kêu gọi đòi tự do cho Y Quynh Bdap và các tù nhân lương tâm tôn giáo khác.
Trước đó, trong chương trình hội nghị bên lề của các Lãnh đạo Trẻ (Young Champions) ngày 11/11/2025, với sự hỗ trợ của TS. Nguyễn Đình Thắng, chúng tôi đã có một hội luận về đàn áp xuyên quốc gia, trong đó nhà báo Hải Di Nguyễn nhắm vào Thái Lan, cách Thái Lan đối xử với người tỵ nạn và hỗ trợ các nhà nước độc tài láng giềng đàn áp xuyên quốc gia—trong đó đặc biệt nêu lên trường hợp Y Quynh Bdap.
Tại Hội nghị SEAFORB ở Jakarta
Hội nghị SEAFORB năm 2025 diễn ra tại thủ đô Indonesia ngày 27-28/11/2025, có sự tham gia của Báo cáo viên Đặc biệt LHQ về Tự do Tôn giáo hay Niềm tin Nazila Ghanea và một viên chức của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ. Năm nay có bốn người phát biểu về tình trạng đàn áp tôn giáo ở Việt Nam—người tham dự có thể thấy sự khác biệt trong hình thức đàn áp tôn giáo giữa một chế độ cộng sản như Việt Nam, và những quốc gia có một tôn giáo chính (như Malaysia đa phần theo Hồi giáo, hoặc Thái Lan xem Phật giáo là tôn giáo quốc gia).
Đặc biệt, TS. Nguyễn Đình Thắng và Percy Nguyễn của BPSOS đều nhắc đi nhắc lại trường hợp Y Quynh Bdap, và việc tòa án Thái Lan vừa quyết định sẽ dẫn độ nhà hoạt động về lại Việt Nam. Nhiều tham dự viên đã lập tức phối hợp để chia nhau báo động các định chế nhân quyền LHQ, một số tòa đại sứ ở Hà Nội và Bangkok, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Ủy hội Hoa Kỳ về Tự do Tôn giáo Quốc tế (USCIRF), Bộ Ngoại giao Đức, Quốc hội Anh, v.v.
Sau khi hội nghị kết thúc, một số diễn giả và người tham dự Hội nghị SEAFORB vẫn còn ở Jakarta đã được thông báo ngay lập tức khi chúng tôi nhận được tin Y Quynh Bdap bị Thái Lan gửi trả về Việt Nam trưa ngày 28/11/2025.
Ý nghĩa gì cho Y Quynh Bdap?
Với gia đình Y Quynh Bdap, với cộng đồng người Việt tỵ nạn tại Thái Lan, với những người đã vận động bao lâu nay cho Y Quynh Bdap, việc Thái Lan dẫn độ Y Quynh—chỉ hai ngày sau phiên tòa—là cú sốc lớn. Không chỉ Việt Nam không bận tâm gì tới quốc tế, Thái Lan cũng không có vẻ gì quan tâm. Và khi tòa phúc thẩm của Thái Lan mở phiên phán quyết đúng dịp Lễ Tạ ơn của Hoa Kỳ, rõ ràng họ đã tính toán để Hoa Kỳ không kịp trở tay.
Nhưng hành động của Thái Lan không chỉ là cú sốc với người Việt, mà theo nghĩa nào đó, là cái tát vào mặt rất nhiều những Báo cáo viên Đặc biệt LHQ, các tổ chức và chuyên gia nhân quyền quốc tế đã quan tâm, đã lên tiếng, đã kêu gọi thả tự do cho Y Quynh Bdap. Trường hợp Y Quynh đã trở thành trường hợp nổi bật, và những người kêu gọi cho Y Quynh càng phẫn nộ, càng quan tâm tới cách chính phủ Thái Lan hợp tác đàn áp xuyên quốc gia và cách nhà nước Việt Nam đối xử với Y Quynh. Trước ngày 29/11, quốc tế đều hướng về phía Thái Lan, để xem Thái Lan làm gì với một người tỵ nạn đã được Cao ủy Tỵ nạn LHQ công nhận. Sau ngày 29/11, sự chú ý sẽ hướng vào Việt Nam lẫn Thái Lan.
Chúng ta có thể nghĩ, nhà nước Việt Nam có quan tâm gì tới dư luận quốc tế đâu? Nhưng trước đây, đã có nhiều trường hợp nhà báo, nhà hoạt động, nhà bất đồng chính kiến đã được thả tự do và đẩy đi nước khác, như tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển lãnh án tù 11 năm và “được” tống sang Đức sau 6 năm tù giam.
Ý nghĩa gì cho những người tỵ nạn khác tại Thái Lan?
Việc Thái Lan dẫn độ Y Quynh Bdap không chỉ là mối quan tâm và lo ngại của người Việt tỵ nạn, mà cho mọi người tỵ nạn nói chung tại quốc gia này. Mọi người đều có thể hiểu được nỗi lo sợ của người tỵ nạn hiện nay—sau Y Quynh Bdap, bao giờ sẽ tới mình? Người tỵ nạn vì thế cần đặc biệt cẩn trọng, và nếu có thể, cần nắm mọi cơ hội để thoát khỏi Thái Lan thay vì chỉ chờ đợi Cao ủy Tỵ nạn LHQ.
Câu chuyện của Y Quynh Bdap càng cho thấy tình trạng vô cùng hiểm nguy và cấp bách của người Việt tỵ nạn tại Thái Lan, và chúng ta từ đó có thể vận động để các quốc gia khác nhận thêm người tỵ nạn người Việt.
Theo TS. Nguyễn Đình Thắng, trong 17 năm BPSOS hoạt động bảo vệ người tỵ nạn ở Thái Lan, chưa bao giờ có nhiều chính quyền và cơ quan LHQ và tổ chức nhân quyền thế giới lại để ý và quan tâm tới tình trạng người tỵ nạn ở Thái Lan như lúc này.
Chiến dịch vận động vẫn đang tiếp tục.
