Đoàn Việt Nam báo cáo trước Uỷ ban CERD của Liên Hiệp Quốc
un.org
Việt Nam tiếp tục bác bỏ sự tồn tại của “người bản địa” trong phiên báo cáo về Công ước xóa bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc (CERD) diễn ra trong 2 ngày 29 và 30/11 tại Geneva (Thụy Sỹ).
Đây là kỳ báo cáo lần thứ 17 của Việt Nam kể từ khi tham gia CERD vào năm 1982, thế nhưng, quốc gia độc đảng này chỉ mới có năm lần thực hiện báo cáo trực tiếp với Ủy ban Công ước CERD.
Buổi báo cáo được phát trực tuyến trên trang web của Liên Hiệp Quốc.
Tiếp tục bác bỏ “người bản địa”
Tại phiên báo cáo, ông Y Thông, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc - trưởng đoàn Việt Nam, khi trả lời câu hỏi chất vấn của Uỷ ban CERD về vấn đề Việt Nam không công nhận “người bản địa” đối với cộng đồng người Chăm, Khmer và người Thượng ở Tây Nguyên, cho rằng, Chính phủ Việt Nam không dùng từ “bản địa” mà thay vào đó là từ “dân tộc thiểu số”.
Theo ông Y Thông, Việt Nam trước năm 1954 là thuộc địa của Pháp. Những người dân sống ở Tây Nguyên lúc bấy giờ là người “bản địa” đối với người Pháp (RFA dẫn nguyên câu phát biểu của ông tại cuộc họp như sau):
“Người đồng bào dân tộc thiểu số cùng với đồng bào dân tộc đa số tại Tây Nguyên là những người làm công nhân cho các đồn điền cao su, cà phê của ông chủ người Pháp. Do đó, người dân tộc ở vùng này cũng trở thành người “dân tộc bản địa” của các ông chủ người Pháp, tại thời điểm là thuộc địa của Pháp.
Cho nên chúng tôi không dùng cái từ đấy nữa mà chúng tôi dùng cái từ “dân tộc thiểu số” hoặc là “dân tộc rất ít người”.
Tuy nhiên, cùng có mặt tại cuộc họp, bà Biap Krong, thuộc BPSOS - một tổ chức chuyên vận động cho Quyền Tự do tôn giáo và Quyền của người bản địa ở Việt Nam, cho rằng, cách giải thích của ông Y Thông chỉ là một chiến thuật “chơi chữ” của chính quyền Hà Nội. Bà nói với RFA:
“Bởi vì trong Công ước về quyền của người bản địa thì họ có rất nhiều quyền tự quyết. Họ có thể áp dụng những quyền ở trong đó để nói chuyện lại với nhà nước Việt Nam. Tôi nghĩ rằng họ (Chính phủ Việt Nam - PV) sợ người bản địa có được ưu thế dựa vào bản tuyên ngôn về người bản địa. Họ cũng có chiến thuật hết trơn rồi.”
Mục sư Vàng A Mình, một người sắc tộc H’Mong, cũng tham gia đầy đủ hai ngày trả lời chất vấn của phái đoàn Việt Nam, cho biết Uỷ ban CERD có đặt câu hỏi về những cáo buộc rằng chính quyền Hà Nội đàn áp nhiều người H’Mong theo đạo tin lành, thế nhưng phía Việt Nam không đưa ra câu trả lời cho vấn đề này:
“Họ đặt câu hỏi về người H'Mông theo đạo Tin Lành bị bắt và họ cũng đặt câu hỏi về những người H'Mông chạy sang Thái Lan lánh nạn nhưng phái đoàn Việt Nam không trả lời. Họ chỉ nói sơ sơ chứ họ không nhắc gì đến người dân tộc H’Mông.”
Báo cáo chung chung, không thực tế
Các thành viên của Uỷ ban tại cuộc họp cũng yêu cầu Việt Nam giải trình về một số vấn đề khác, bao gồm việc thực hiện chính sách dành cho người sắc tộc thiểu số, lời nói phân biệt chủng tộc và kích động hận thù, quyền được tham gia chính trị của nhóm người này…
Trả lời các câu hỏi nêu trên, đoàn Việt Nam, bao gồm đại diện các Bộ Tư pháp, Thông tin và truyền thông, Giáo dục… (theo ghi nhận của RFA từ buổi ghi hình trực tuyến) thì hầu như phía Việt Nam chỉ đọc các bản báo cáo được soạn sẵn. Nội dung chủ yếu liên quan đến pháp luật, chính sách, các cơ chế, điều khoản trong hệ thống pháp luật mà họ cho là có thể “bảo đảm bình đẳng, tôn trọng, đoàn kết, giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc, giúp nhau cùng phát triển, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.”
Một thành viên trong uỷ ban yêu cầu phái đoàn Việt Nam ngưng đọc các điều khoản luật một cách dong dài, thay vào đó, Việt Nam cần trả lời thẳng vào các trường hợp vi phạm cụ thể mà uỷ ban CERD đã nêu ra. Người này đề nghị:
“Thật không thú vị khi nghe bạn nói về nội dung của các điều khoản Hiến pháp, pháp lý hay chỉ thị hành chính. Điều này bạn đã nói với chúng tôi rất nhiều lần.
Sự bình đẳng trong luật pháp không đảm bảo được sẽ không xảy ra phân biệt đối xử. Chính việc áp dụng sẽ cho chúng tôi biết điều gì đang diễn ra.
Chúng tôi nhìn vào những nạn nhân, những người nói rằng họ là nạn nhân bị phân biệt đối xử, để đặt câu hỏi và mong đợi câu trả lời dựa trên những câu hỏi đó. Chuyện gì đang xảy ra với nạn nhân?
Vui lòng cho chúng tôi biết về những điều như vậy để chúng ta có thể có đối thoại mang tính xây dựng hơn, hợp tác và hiệu quả hơn.”
Nói về các báo cáo của đoàn Việt Nam, Bà Biap Krong khẳng định Chính phủ Hà Nội vẫn nhất quyết từ chối và phủ nhận quyền của người bản địa một cách thẳng thừng.
Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch BPSOS nhận xét thêm rằng:
“Cái quan trọng nhất là chính người dân, những nạn nhân của sự kỳ thị chủng tộc có tiếng nói ở tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc.
Và khi mà người dân ở trong nước Việt Nam theo dõi thì sẽ biết rằng tiếng nói của họ trực tiếp với chính quyền thì chưa có ảnh hưởng, nhưng đi vòng qua Liên Hiệp Quốc thì họ lại có quyền gián tiếp đòi hỏi nhà nước phải giải trình.”
