Hoa Kỳ ràng buộc TPP với Nhân quyền Việt Nam
Hải
Ninh, phóng viên RFA
2015-05-21
2015-05-21
Trợ lý ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách
về vấn đề Dân chủ, Nhân quyền và Lao động Mỹ, Tom Malinowski, trong một hội
nghị bàn tròn tại Hà Nội vào ngày 26 tháng 10 năm 2014.
Hải Ninh: Xin
cảm ơn ông đã dành cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này. Xin hỏi ông câu đầu tiên.
Ông có nói trong cuộc trò chuyện với cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ vừa rồi rằng
chúng ta có nhiều cơ hội tốt trong năm nay về vấn đề nhân quyền ở Việt Nam, ông
có thể nói rõ hơn về vấn đề này được không?
Tom Malinowski: Đây
là một năm rất quan trọng giữa Mỹ và Việt Nam, không chỉ vì nó là dịp kỷ niệm
20 năm bình thường hoá quan hệ mà là năm chúng ta có những quyết định quan
trọng cần đưa ra về TPP, về việc liệu chúng ta có thể có một mối quan hệ gần
gũi hơn về kinh tế, an ninh hay không; liệu hai bên có thể tiến tới quan hệ đối
tác chiến lược hay không. Chúng tôi đã tỏ rõ quan
điểm với chính phủ Việt Nam rằng tất cả điều đó phụ thuộc vào những tiến bộ của
Việt Nam trong vấn đề nhân quyền. Vì thế, tôi cho rằng có cơ hội cho
cả hai nước vì cả hai đều muốn thu lợi được từ mối quan hệ này, cả hai đều muốn
xích lại gần nhau hơn. Chúng ta đều muốn điều này xảy ra và chúng tôi muốn tận
dụng điều đó.
Hải Ninh: Vậy
ta có thể chờ đợi những thay đổi gì từ Việt Nam khi TPP kết thúc?
Tom Malinowski: Đây
là một tiến trình dài và khó khăn. Đầu tiên, Quốc hội cần thông qua Dự luật về
Quyền thúc đẩy thương mại TPA. Nó sẽ cho Tổng thống Barack Obama nhiều quyền
lực hơn để đàm phán thoả thuận cuối cùng với Việt Nam và các quốc gia khác. Sau
đó, Quốc hội cần thông qua hiệp ước cuối cùng. Điều quan trọng là xuyên suốt
tiến trình này chính phủ Việt Nam có những thay đổi về những vấn đề như cải
cách luật pháp, thả tù nhân lương tâm, cho phép tự do tôn giáo, vân vân. Và đi
đến cuối cùng, nếu chúng ta có thể đi đến bước ấy, tôi nghĩ nó sẽ tốt cho Việt
Nam, Việt Nam sẽ giàu có hơn, sẽ có quan hệ gần gũi hơn với Mỹ, và tôi cũng cho
rằng các tổ chức dân sự ở Việt Nam cũng sẽ mạnh mẽ hơn. Tôi tin rằng cần phải
có những thay đổi trong luật lao động, Việt Nam phải có một công đoàn tự do và
độc lập. Hy vọng đây sẽ là một tiến trình khó có thể thay đổi để đi tới sự cởi
mở hơn về lâu dài ở Việt Nam.
Hải Ninh: Vâng,
đúng là Việt Nam cần phải thay đổi nhiều. Thế nhưng như ông vừa nói trong cuộc
gặp gỡ với cộng đồng người Việt là ngay khi ông đang ở Việt Nam, một nhà hoạt
động bị đánh. Sau khi ông về lại Mỹ thì có vài nhà hoạt động nữa bị tấn công và
bị tra hỏi và bị cấm xuất cảnh. Theo ông Việt Nam đang gửi đi thông điệp gì và
Mỹ có thể làm gì?
Tom Malinowski: Tôi
nghĩ họ đang gửi nhiều thông điệp tới chính người dân nước họ, rằng đúng ở
VN có nhiều thay đổi nhưng cũng có những chống đối việc đổi thay. Có những
người hiểu rằng đất nước họ sẽ hùng mạnh hơn, ổn định hơn, thịnh vượng hơn nếu
người dân được tự do, được phép nói lên tiếng nói của mình và sống cuộc đời
theo ý họ. Nhưng cũng có những người bị đe doạ bởi viễn cảnh thay đổi. Vì thế
chúng ta thấy những căng thẳng và đấu tranh trong đó. Chúng ta thấy họ thả tù
nhân nhưng cũng thấy những nhà hoạt động khác bị đe doạ hay bị đánh. Tôi tin
rằng khả năng hai nước gần gũi nhau chỉ càng khiến những người muốn cởi mở,
muốn tôn trọng luật và nhân quyền trở nên mạnh mẽ hơn và chúng tôi đang cố gắng
giúp nhóm này nhiều hơn.
Tù nhân lương tâm hay ...
Hải Ninh: Chuyển
sang một khía cạnh khác của vấn đề nhân quyền. Việt Nam liên tục nói họ không
có tù nhân lương tâm. Vậy Mỹ làm sao có thể trò chuyện với họ khi Việt Nam
không thừa nhận vấn đề này?
Tom Malinowski: Chúng ta nói những tiếng nói khác nhau. Tôi nói tiếng
Anh, họ nói tiếng Việt. Tôi nhắc đến tù nhân lương tâm, họ dùng thuật ngữ nào
đó khác. Điều đó cũng không sao miễn là chúng ta đạt đến một kết quả tốt cho cả
hai nước và quan tâm của hai bên được giải quyết. Khi ai đó được thả, tôi vui
mừng, không cần biết chính phủ Việt Nam gọi họ là gì. Tất nhiên, nói
vậy nhưng về lâu dài, điều quan trọng nhất là cải tổ luật pháp, và Việt Nam cần
thay đổi những định nghĩa về các loại tội cùng hiến pháp thuận theo một hiệp
ước mà chúng tôi đã ký. Đó là điều chính phủ Việt Nam hứa sẽ làm và chúng tôi
muốn khuyến khích họ thực hiện lời hứa đó.
Hải Ninh: Và
có một chuyện nữa rằng các tù nhân này khi được được đưa sang Mỹ tị nạn. Chẳng
phải điều đó biến Mỹ thành chỗ chứa chấp những người làm trái pháp luật ở VN
hay sao? Mỹ có cách nào khác để giúp họ ở lại Việt Nam và hoạt động tiếp không?
Tom Malinowski: Một
số người được thả với điều kiện rằng họ đến Mỹ, điều đó không hay chút nào.
Nhưng chúng tôi cũng nói rõ với chính phủ Việt Nam rằng để thúc đẩy phát triển
về nhân quyền, họ cần thả người và cho phép những người đó được tiếp tục cuộc
sống của họ ở trong nước. Thực ra cũng có một số người được thả và tiếp tục
sống ở Việt Nam rồi. Tất nhiên, chúng tôi muốn thấy nhiều sự việc như thế này
hơn.
Hải Ninh: Thưa
ông, chính phủ Việt Nam bị mang tiếng là hay nuốt lời, hứa rồi sau khi đạt được
thoả thuận rồi là thay đổi ngay. Vậy Mỹ có cách nào để Việt Nam không thể quay
lại đường cũ một khi đã ký kết xong TPP?
Tom Malinowski: Để
TPP được hoàn tất thì họ cần phải có những thay đổi đã. Một khi thoả thuận hoàn
tất, cả hai bên sẽ bị ràng buộc về pháp lý, Mỹ sẽ có nghĩa vụ với chính quyền
Việt Nam và Việt Nam cũng có nghĩa vụ với Mỹ, về kinh tế, về luật lao động và
những vấn đề khác. Trong trường hợp có tranh cãi, cả hai bên sẽ có cơ chế để
xác định bên nào đúng, bên nào sai. Đây là một thoả thuận có ràng buộc về pháp
lý.Tôi nghĩ rằng sẽ có gặp những trở ngại, không có gì là dễ dàng cả, nhưng tôi
nghĩ có nhiều công cụ để buộc Việt Nam và cả Mỹ nữa giữ lời.
Hải Ninh: Và
cuối cùng xin hỏi ông về vấn đề xã hội dân sự ở Việt Nam. Mỹ làm gì giúp những
tổ chức này hoạt động hiệu quả hơn?
Tom Malinowski: Chúng
tôi hoạt động gần gũi với nhiều tổ chức xã hội dân sự ở nhiều nước trên thế
giới và cung cấp hỗ trợ cho họ để giúp họ phát triển, giúp họ trở nên hiệu quả
hơn và học từ lẫn nhau, kết nối với nhau. Chúng tôi thực hiện điều đó ở hơn
chục nước trên thế giới và chúng tôi thuyết phục chính phủ các nước cho họ
nhiều cơ hội không gian hơn. So với 10 năm trước thì các tổ chức dân sự ở Việt
Nam đã có nhiều “đất” hơn. Những tổ chức này không chỉ vận động cho dân chủ mà
còn nhiều mặt phát triển nữa cho Việt Nam. Họ bảo vệ môi trường, bảo vệ cây
xanh ở Hà Nội, họ đang làm rất nhiều điều tốt cho đất nước và tôi nghĩ nhiều người trong chính phủ bắt đầu nhận ra rằng
họ nên hợp tác với các tổ chức xã hội dân sự để đạt được mục tiêu của chính họ.