Một năm làm tổng thống, Trump tự tạo nên hiện
thực của riêng mình
"Chưa có năm đầu tiên nào như thế này," Tổng thống
Donald Trump nói trước một cuộc tập hợp hồi tháng trước ở bang Florida.
Đích thực là vậy.
Những nhà báo kiểm chứng sự thật
chưa từng thấy năm đầu của một tổng thống Mỹ nào giống như năm vừa qua. Những
phát biểu sai trái và phóng đại vẫn không ngừng tuôn ra từ tài khoản Twitter,
các bài phát biểu và các cuộc phỏng vấn của ông Trump, đại đa số những tuyên bố
này nhằm thỏa mãn cái tôi của ông.
Các vị tổng thống khác cũng bóp méo sự thật —
George W. Bush về nguyên cớ cho cuộc chiến tranh Iraq, Barack Obama về những lợi
ích của "Obamacare" — nhưng ông Trump lại ở một tầm vóc khác.
Các vị tổng thống khác cũng bóp méo sự thật — George W. Bush về
nguyên cớ cho cuộc chiến tranh Iraq, Barack Obama về những lợi ích của
"Obamacare" — nhưng ông Trump lại ở một tầm vóc khác.
Ông thường xuyên trình bày những
hành động mà ông định thực hiện như là những thành tựu mà ông đã đạt được
("Obamacare" đã chết, tiền đổ vào NATO), và thổi phồng tầm quan trọng
của những gì mà ông đã làm (gọi những cắt giảm thuế của ông là lớn nhất từ
trước tới giờ và là thành tích không sánh nổi trong lịch sử — cả hai đều không
đúng). Ông phóng đại những vấn đề mà ông thừa hưởng (đường sá và cầu cống trong
tình trạng "hư hỏng và rối loạn," biên giới "mở toang
hoang"), đề ra những mục tiêu tưởng tượng (6 phần trăm tăng trưởng kinh
tế), và không học từ những sai lầm. Thay vào đó, ông lặp lại những phát biểu
đó.
Hơn nữa, ông Trump thường bỏ qua
cả bộ máy thu thập thông tin rộng lớn nằm dưới quyền của ông, mà thích tạo nên
hiện thực của riêng mình qua những gì ông xem trên TV, hoặc nhận thức chủ quan.
Một số xu hướng và nét nổi bật
trong những phát biểu của ông kể từ khi ông nhậm chức:
Nghệ thuật
của những cái lớn nhất, tốt nhất
Ông Trump không cắt giảm thuế
lớn. Ông cắt giảm thuế lớn
nhất từ trước tới giờ. Ông không chiến thắng bầu cử. Ông chiến thắng
bầu cử một cách "áp đảo."
Ông không chỉ làm cho Bộ Cựu chiến binh vận hành tốt hơn. Ông đuổi thẳng "những
kẻ tàn độc."
Thực tế là:
—Cuộc cải tổ thuế vào tháng 12
vừa rồi xếp sau cuộc cải tổ thuế của ông Ronald Reagan trong những năm đầu thập
niên 80, những đợt cắt giảm thuế hậu Thế chiến thứ hai và ít nhất là một vài
đợt cắt giảm thuế nữa.
—Chiến thắng bầu cử năm 2016 của
ông xếp thứ 13 trong số 58 cuộc bầu cử tổng thống trong lịch sử Hoa Kỳ, theo
một cuộc kiểm đếm của nhà khoa học chính trị John Pitney thuộc trường Đại học
Claremont McKenna. Chiến thắng của ông không áp đảo. Tỉ lệ chiến thắng của ông
trong Cử tri Đoàn chỉ dưới 57 phần trăm, thấp hơn so với cả hai tỉ lệ chiến
thắng của ông Obama (61 phần trăm vào năm 2008 và 62 phần trăm vào năm 2012) và
thấp hơn tất cả, ngoại trừ 2, trong số 10 cuộc bầu cử tổng thống gần đây nhất.
Ngoài ra, ông cũng thua ứng cử viên Đảng Dân chủ Hillary Clinton về số phiếu
phổ thông.
—Mặc dù ông tự hào rằng các nhân
viên kém năng lực của Bộ Cựu chiến binh đang nhanh chóng bị loại bỏ — và về
việc ban hành một đạo luật hồi giữa năm nhằm đẩy nhanh tiến trình đó — nhưng có
nhiều nhân viên của Bộ Cựu chiến binh bị sa thải trong năm tài chính cuối cùng
của ông Obama hơn là trong năm tài chính đầu tiên của ông Trump.
Những sứ
mạng chưa hoàn thành
Ông Trump nhìn mọi thứ theo cách
mà ông muốn và trình bày chúng như thể đó là hiện thực.
"Bạn biết đấy, ta có các
nhà máy đang đổ vào nước ta trở lại. Bạn có bao giờ nghĩ sẽ
nghe thấy điều này không?" "Tôi kêu gọi các đồng minh NATO của chúng
ta làm nhiều hơn để củng cố liên minh thiết yếu của chúng ta và tạo điều kiện
để các nước thành viên đóng góp đáng kể. Hàng tỉ và hàng tỉ đôla đang
đổ vào vì sáng kiến đó." "Công
ăn việc làm đang đổ vào đất nước chúng ta."
Thực tế là:
—Các nhà máy hiện không đổ vào Mỹ
"trở lại" mà cũng không mọc lên số lượng lớn. Khi ông Trump đưa ra
tuyên bố này, vào tháng 12, chi tiêu cho việc xây dựng các nhà máy đã giảm 14
phần trăm trong năm qua, tiếp tục đà giảm đều đặn kể từ giữa năm 2015. Còn về
công ăn việc làm "đổ vào đất nước chúng ta," ông Trump hy vọng cuộc
cải tổ thuế của ông sẽ làm cho điều đó xảy ra, nhưng giờ thì vẫn chưa. Trong
năm đầu tiên ông Trump nắm quyền, nền kinh tế đã thêm vào khoảng 170.000 việc
làm mới mỗi tháng. Mức này thấp hơn một chút so với mức trung bình 185.000
trong năm 2016.
Một công nhân làm việc tại một
nhà máy của tập đoàn Stihl ở Virginia Beach, bang Virginia, ngày 25 tháng 5,
2017.
Các nhà sản xuất có gia tăng
tuyển dụng nhân công, thêm 196.000 việc làm trong năm 2017, nhưng họ từng thêm
vào nhiều việc làm hơn vào năm 2011 và 2014.
—Tiền hiện không đổ vào NATO và
nó sẽ không đổ vào đó. Ý của ông Trump là ông đang hối thúc các thành viên NATO
gia tăng ngân sách quân sự của chính họ để Mỹ không phải gồng mình gánh vác.
Các nước thành viên NATO đã nhất trí trong nhiệm kỳ của ông Obama sẽ tăng chi
tiêu quân sự trong những năm tới. Liệu ông Trump có giúp tăng tốc điều đó hay
không thì còn phải chờ xem.
Cảnh
tượng u ám
Ông Trump làm cho tình trạng liên
bang trông tươi sáng hơn dưới quyền của ông bằng cách làm cho quá khứ u ám hết
mức có thể. Trước khi ông lên cầm quyền, Mỹ "để
biên giới của chính chúng ta mở toang hoang. Ai cũng có thể vào
được." Các lực lượng vũ trang của Mỹ gần như kiệt
quệ. Luật y tế mà ông thừa hưởng và đã cố tìm cách bãi bỏ là một
thảm họa "bảo
hiểm cho rất ít người," và về cơ bản là "đã
chết." Các vị tổng thống trước "khóa
chặt nguồn năng lượng của Mỹ."
Thực ra:
—Biên giới của Mỹ không hề lỏng
lẻo từ trước khi ông Trump nhậm chức. Số vụ bắt giữ những người vượt biên trái
phép — thước đo tốt nhất để biết có bao nhiêu người cố tình vượt biên trái phép
— đã ở mức thấp nhất trong 40 năm qua trước khi chính sách biên giới của ông
Trump bắt đầu có tác dụng. Chính phủ dưới thời các tổng thống George W. Bush và
Obama đã tăng gấp đôi số lượng nhân viên trong lực lượng Tuần tra Biên giới
trong khoảng một thập niên qua. Ông Obama đã bị những người vận động cho vấn đề
di trú dè bỉu với cái tên “deporter in chief” (sếp sòng chuyên trục xuất) vì
ông đã tăng cường các vụ trục xuất trước khi nới tay đối với một số nhóm người
nhất định vào cuối nhiệm kỳ của ông.
—Obamacare bảo hiểm cho khoảng 20
triệu người khi ông Trump mô tả con số này là "rất ít." Phần lớn
những người được bảo hiểm là nhờ việc mở rộng Medicaid. Một yếu tố khác giúp mở
rộng phạm vi bảo hiểm, những kế hoạch bảo hiểm được bán trong thị trường bảo
hiểm cá nhân được trợ giá, đã thu hút khoảng 9 triệu người đăng ký cho năm 2018
dù giai đoạn đăng ký ngắn hơn rất nhiều, và ngân sách quảng cáo và các khoản
chi trả của liên bang cho các công ty bảo hiểm bị cắt giảm. Luật thuế mới chấm
dứt khoản tiền phạt Obamacare vì không có bảo hiểm, bắt đầu từ năm 2019. Điều
này bãi bỏ một cấu phần chính trong luật của ông Obama, nhưng các phần thiết
yếu khác của luật vẫn được giữ nguyên.
—Sản xuất năng lượng không bị kìm
hãm dưới các chính quyền trước. Nó được khai mở, đặc biệt là dưới thời tổng
thống Obama, chủ yếu là do những tiến bộ trong công nghệ cắt phá bằng thủy lực
(fracking) giúp việc khai thác các mỏ khí thiên nhiên khổng lồ trở nên rẻ hơn.
Sản xuất dầu cũng tăng lên đáng kể, giúp giảm dầu nhập khẩu. Trước cuộc bầu cử
tổng thống năm 2016, Mỹ lần đầu tiên trong nhiều thập niên sử dụng năng lượng
sản xuất trong nước nhiều hơn năng lượng nhập khẩu. Trước ông Obama, ông Bush
không phải là đối thủ của ngành năng lượng.
Lời lẽ của Trump về sản xuất năng
lượng của Mỹ là vậy, song một trong những hành động có hệ quả to lớn của ông
trên cương vị tổng thống là cho phép Mỹ tiếp nhận một nguồn dầu khác của nước
ngoài, với việc ông chấp thuận đường ống dẫn dầu Keystone XL từ Canada.
Nghĩ sao
nói vậy (và nói theo TV)
Ông Trump hình thành ấn tượng
ngay tức thì về những gì ông xem trên TV hoặc nghe thấy và chia sẻ những quan
điểm đó, giống những người bình thường trên mạng xã hội hoặc bên những ly cà
phê. Sự khác biệt là lời của tổng thống có hàng triệu người nghe và có thể làm
thay đổi thế giới.
—Ông Trump khiến quan hệ với Anh
căng thẳng bằng việc tweet lại những video phát tán bởi một nhóm cực hữu ngoài
luồng ở Anh mà họ nói là cho thấy sự cực đoan của người Hồi giáo. "Di dân
Hồi giáo đánh đập cậu bé người Hà Lan chống nạng!" lời giới thiệu về một
đoạn video nói, cho thấy một thanh niên tấn công một thanh niên khác chống
nạng. Kẻ tấn công không phải là di dân người Hồi giáo. Người này là một công
dân sinh ra ở Hà Lan, đã bị bắt và bị kết án về tội ác này. "Sự
thật rất quan trọng," Đại sứ quán Hà Lan tại Washington nói
trong một dòng tweet nhắm tới ông Trump.
—Tổng thống khiến nhiều người bối
rối vào tháng 2 khi ông nói tại một cuộc tập hợp rằng nhập cư đang khiến bạo
lực và chủ nghĩa cực đoan lan rộng ở Thụy Điển, nhắc tới "chuyện xảy ra đêm qua ở Thụy
Điển." Chẳng có gì bất thường xảy ra ở Thụy Điển vào đêm trước,
ngày 17 tháng 2, cả. Chỉ là ông Trump tình cờ xem một nhà phân tích nói về đề
tài này trên đài Fox News.
Nhưng ông mau chóng tuyên bố phát
biểu của ông không sai khi trả
lời phỏng vấn tạp chí Time vào tháng sau: "Tôi nói thế
đấy, mọi người phát điên lên. Thế là hôm sau có bạo loạn lớn ghê lắm, chết
chóc, và các vấn đề."
Điều đó cũng không đúng. Hai ngày
sau cuộc tập hợp của ông, bạo loạn nổ ra trong một khu dân nhập cư chiếm đa số
sau khi cảnh sát bắt giữ một nghi phạm ma túy. Xe cộ bị đốt cháy và các cửa
hàng bị cướp phá, nhưng không ai thiệt mạng. Những vụ tấn công ở Thụy Điển liên
quan tới chủ nghĩa cực đoan vẫn hiếm; điều ngạc nhiên lớn nhất đối với nhiều
người Thụy Điển là viên cảnh sát lại thấy cần thiết phải nổ súng.
Một toa tàu của đoàn tàu
Amtrak trượt khỏi đường ray và treo lơ lửng trên Quốc lộ 5, ngày 18 tháng 12,
2017, ở DuPont, bang Washington.
—Khi một đoàn tàu Amtrak lao khỏi
đường ray ở bang Washington vào tháng 12, làm ba người chết và làm hàng chục
người bị thương, ông Trump ngay lập tức quảng bá hoạch cải thiện cơ sở hạ tầng
của mình. Chỉ sau đó ông mới gửi lời chia buồn và cầu nguyện cho các nạn nhân
và cảm ơn nhân viên cứu hộ. Dòng
tweet mở màn của ông: "Vụ tai nạn xe lửa vừa xảy ra ở
DuPont, WA cho thấy hơn bao giờ hết tại sao kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng sắp
được đệ trình của chúng tôi phải được phê chuẩn nhanh chóng. Bảy ngàn tỉ đôla
xài ở Trung Đông trong khi đường sá, cầu cống, đường hầm, đường ray của chúng
ta (và nhiều hơn nữa) rệu rã! Không còn lâu nữa đâu!"
Dù ông Trump vội vàng kết luận
chỉ trong vòng vài giờ sau vụ tai nạn, các nhà điều tra mất hàng tháng mới đi
đến kết luận dựa trên các dữ kiện. Nhưng đây là những điều rõ ràng ngay lập
tức: Đoàn tàu khi đó chạy chuyến đầu tiên khai trương một tuyến đường mới và
nhanh, không phải là một tuyến đường rệu rã mà sẽ là một ưu tiên của một kế
hoạch cơ sở hạ tầng quốc gia. Và chuyến tàu khi đó chạy với vận tốc cao gấp hai
lần vận tốc giới hạn.
Quen, rồi
không quen
Ông Trump tuyên bố biết rõ một số
người nhất định, để rồi quay trược 180 độ nói rằng không biết gì. Việc ông có
quen với họ hay không thay đổi theo hoàn cảnh chính trị.
Vì thế khi George Papadopoulos,
một cố vấn trong chiến dịch tranh cử của ông Trump, nhận tội hồi tháng 10 về
những liên lạc với Nga. "Rất ít người biết tình nguyện viên trẻ tuổi, cấp
thấp này," ông Trump tweet một
lời hồi đáp. Sau khi bổ nhiệm Papadopoulos vào hội đồng cố vấn chính sách đối
ngoại của ông vào tháng 3 năm 2016, ông Trump gọi anh ta là "một
người xuất sắc" và tweet một
bức hình về cuộc họp hội đồng với Papadopoulos ngồi ngang hàng
với một số cố vấn của ông.
Steve Bannon bị đối xử như vậy
mấy tháng trước khi bị sa thải khỏi vị trí chiến lược gia Nhà Trắng vào năm
ngoái.
Ông Trump nói ông đã biết ông
Bannon "từ
nhiều năm qua" khi ông này trở thành giám đốc chiến dịch tranh
cử của ông Trump vào tháng 8 năm 2016. Khi vị trí chiến lược gia trưởng của ông
Bannon bị lung lay vào tháng 4, ông Trump nói "Trước
đây tôi đâu có biết ông ta" khi Bannon được bổ nhiệm là giám
đốc điều hành chiến dịch.
Ông Trump và ông Bannon trước đó
đã quen biết nhau năm năm khi ứng cử viên Đảng Cộng hòa Trump, một tháng sau
khi nhận đề cử, cho ông Bannon làm giám đốc điều hành chiến dịch.
David
Bossie, người từng là phó quản lý chiến dịch của ông Trump, nói với AP rằng ông
đã giới thiệu hai người với nhau vào năm 2011 tại tòa nhà Trump Tower và họ đã
trở nên thân quen với nhau, khi ông Trump xuất hiện nhiều lần trên chương trình
radio Breitbart của ông Bannon. Ông Bannon phỏng vấn ông Trump ít nhất chín lần
vào năm 2015 và 2016 và các thành viên trong gia đình và ban vận động của ông
trong nhiều dịp khác. "Họ tin vào các chủ trương của nhau, đó là lý do tại
sao họ thân nhau như vậy," ông Bossie nói.
