Tác giả cập nhật việc Tòa án Dallas, TX, Mỹ xét xử vụ 3 nguyên đơn Thánh Thất Mountain View, Bùi Văn Quan, Dương Xuân Lương kiện Nguyễn Thành Tám và Nguyễn Quốc Dũng (28-2-2024: giữ nguyên khoản bồi thường theo phán quyết ngày 16-8-2023) trong bài viết. Phần kết của bài có những điểm tương đồng với hạnh Lập Ngôn trong Tam Lập. BBT xin giới thiệu để quý bạn đọc nghiên cứu.
Mạ Lị Phỉ Báng
Libel-Slander
š›
*Bài cũ, soạn lại và
cập nhật với những
vụ án rất lớn và
gần đây nhất.
Bernard Nguyên-Đăng, J.D. Arbitrator-Mediator-Lecturer
“Lưỡi
không xương nhiều đường lắt léo. . .” là câu nói rất ư phổ thông trong mọi
giới, mọi thời đại, được sử dụng, hoặc được áp dụng vào nhiều tình huống,
trường hợp, nói lên những thâm độc, hoặc ít ra, hư cấu của lương tâm, lòng dạ
con người.
Bản pfd.
Từ cái nôi văn minh tây phương, Aesop, một người nô lệ hiện
hữu trong xã hội và văn hoá Hy-lạp
khoảng 600 năm trước công nguyên; ông ta được biết và lưu truyền mãi về những dụ ngôn mang tính chất dạy đời nhân loại qua những dụ ngôn của ông ta; riêng trong bài nầy, không dụ ngôn
nào phản ảnh trung thực và ấn tượng hơn là dụ ngôn nói về cái “lưỡi”.
Xanthus, chủ nhân
của Aesop và cũng là một hiền triết, một hôm, sai Aesop ra chợ mua món gì ngon nhất, để thết đãi môn sinh. Aesop thu mua tất cả lưỡi lợn (heo) về
và làm đủ thứ món cho Xanthus và thực khách ăn. Xanthus bực quá, mắng Aeso. Aesop ôn tồn đáp: “Thưa ngài, trên đời không có gì quí hơn, tốt hơn, vĩ đại hơn cái lưỡi.
Không có lưỡi, chẳng có gì xong, cho cũng không, nhận cũng không,
hay mua bán cũng chẳng được.
Nhờ cái lưỡi mà nên nước nên nhà, luật lệ được lập ra. Mọi sự đều được cái lưỡi ra lệnh. Chính vì thế, trên đời không có gì vĩ đại hơn cái lưỡi.”
Bực quá, Xanthus lại sai Aesop ra chợ mua thứ gì rẻ
mạt nhất, hạ cấp nhất để đãi khách. Aesop
lại mua toàn bộ lưỡi lợn về và cũng làm các món.
Xanthus điên tiết canh lên, chửi Aesop một mẻ. Aesop lại ôn tồn thưa với
chủ:
“Những gì xấu xa
mà không qua cái lưỡi? Cũng chính vì cái lưỡi, mà sinh ra đối nghịch, mưu toan,
tranh giành, chinh chiến. Quả thực, không gì đáng ghê tỡm hơn cái lưỡi đầy gian
ác.”
Ngày nay, con người cũng sống vì cái lưỡi. Khi muốn lấy lòng
nhau, thiết tha yêu nhau, con người đã vận dụng mọi từ ngữ lịch sự, hay ho, thơm tho, hấp dẫn, lôi cuốn và tuyệt vời nhất để chinh phục trái
tim nhau. Lấy được nhau rồi, không mấy lâu sau, khi cơm không
lành, canh không
ngọt, con nguời
lại bỏ tiền của, mang nhau ra nơi pháp đình, vận dụng chính cái lưỡi
đó để nhục mạ, lên án, chà đạp và triệt hại nhau không chút nương tay, không
tiếc lời.
Trong một phiên toà giành con chia của gần đây tại Dallas
County, Texas, một người
chị ruột đã khai suốt một mạch những lời đắng cay, chua chát và xót ruột nhất về cô em gái mình trong vụ kiện. Đau xót đến đỗi bà quan toà đã ra lệnh người nhân chứng phải dừng lại. Bà phán với một giọng
thiết tha, chân thành: “Đủ rồi! đủ rồi!
Những người nầy đã trải qua bao gian truân để đến đây, phải đương đầu với bao
nghịch cảnh để sống còn, bấy nhiêu cũng quá đủ rồi!”
Trong lãnh vực bài viết nầy, người viết không
mổ xẻ thêm về ba tấc lưỡi, nhưng chỉ nhắm
vào những gì do cái lưỡi gây nên, đơn thuần chỉ khai triển qua bốn chữ “mạ lị
phỉ bang” trong khái niệm và lãnh vực luật pháp Hoa Kỳ mà thôi.
Từ thuở Hoa-kỳ chưa độc lập, hiến pháp chưa hiện hữu, luật
về Mạ Lị Phỉ Báng (defamation law) đã xuất hiện. Vụ án John Peter Zenger (1734)
đã trở thành mấu chốt, nền tảng cho việc nói lên sự thật. Thế rồi, tu Hiến
Chính thứ Nhất của Hiến Pháp Hoa kỳ (First Amendment of the U.S. Constitution)
lại được ban hành để bảo về quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí. Tuy nhiên,
việc đưa nhau ra pháp đình để thưa kiện về tội mạ lị phỉ báng ít được quan tâm,
ít ai nhắc đến và cũng chẳng có những vụ nào to tát, đáng để ý, cho đến vụ án
New York Times v. Sullivan (1964), ngay vào thời điểm nóng bỏng của phong trào
đòi bình quyền trong thập niên 60.
Mạ lị phỉ báng, Defamation, libel hay slander
đều nằm trong luật Tort, một loại luật
dân sự, bao quát mọi hành vi trong tương quan con người, kể cả công việc làm
ăn, kinh tế, thường được hiểu trong tiếng
Anh là Civil wrongs. Tort hoàn toàn khác với luật hình sự (criminal law), liên
quan đến những vi phạm giữa người dân và chính quyền.
Ngoài luật mạ lị phỉ báng của liên bang ra, mỗi tiểu bang lại còn có luật riêng, khác nhau
về nhiều phương
diện, có một số tiểu bang kết hợp hai loại mạ lị phỉ báng libel và slander thành một danh tội. Một
số tiểu bang có những giới hạn, đặc biệt là thời hạn triệt tiêu (statute of
limitation) để bên nguyên đơn có thể nộp đơn kiện.
Tội mạ lị phỉ báng hình sự (criminal libel) tuy vẫn nằm
trong các bộ luật, nhưng ít được nhắc đến hay thi hành nghiêm chỉnh. Hầu như
luật của các tiểu bang đều có khoản nhấn mạnh rằng, những lời nói, tuyên bố,
bài viết, bài văn man trá, giả dối, chính nó, đã là mạ lị phỉ báng rồi (defamation per se). Có những loại mạ lị phỉ báng, chính nó (per se) đã làm nên tội, không cần phải minh chứng những yếu tố liên đới, hay những thiệt hại về tài chánh,
kinh tế. Chẳng hạn như vu khống một người với những danh tội như cuớp của, giết người,
bệnh hoạn như phung cùi, ghẻ lỡ, mạ lị cá
nhân trong lãnh vực nghề nghiệp, chức vị, v.v.
Mạ lị phỉ báng là gì?
Mạ Lị Phỉ Báng thường
hiểu chung trong
danh từ của tiếng Anh: Defamation.
Chưa có một sự đồng nhất về định nghĩa của chữ Defamation,
nhưng tựu chung, được biết đến và hiểu như: hành động, lời nói, mang tính chất
bôi nhọ, gây tiếng xấu, gây hoang mang, gây tổn thất danh dự, uy tín, công ăn
việc làm, tài chánh và kinh tế của người còn đang sống hay tổ chức bị mạ lị.
Điều đáng chú ý nhất là khi tiếp tay trực tiếp hay gián tiếp, chuyển
tải thông tin mang
tính chất mạ lị, dầu vô tình hay cố ý, dầu rằng không phải là người chủ xướng,
tác giả gốc của nguồn tin, vẫn không
thể bào chữa,
chạy tội được. (It is no defense that the defendant merely repeated but did not originate
the defamation)
Điển hình, trong nhiều năm qua, có những điện thư phát tán,
chuyển tải trên mạng, khắp cả thế giới, một danh sách được mang danh là những
thành phần thân cộng, phản động, tiếp tay cho giặc, hay nhiều danh từ chụp mũ
những người có tên trong danh sách với mưu đồ gây hoang
mang, hạ uy tín, tạo ngờ vực hay chia rẽ trong cộng
đồng người Việt hải ngoại.
Có nhiều người
đã lên tiếng, phản bác, hay viết bài cảnh cáo; nhưng rồi, thỉnh
thoảng, những loại điện thư đó được tiếp tục chuyển tải đi khắp nơi, đôi khi lại mang thông
điệp [cập nhật],
và lắm khi lại thêm vào một số tên mới.
Trong danh sách đó, lại có những người được mọi người ở hải ngoại biết
đến; đan cử như Giáo sư Nguyễn
Hưng Quốc, ở tù cộng sản, tỵ nạn, quốc tịch Úc, hiện đang định cư và dạy tại đại học Victoria, Úc, chủ biên của một chương trình
VOA, tác giả khá nhiều sách về phê bình văn học,
trong đó có cuốn Văn Học Việt Nam dưới
chế độ cộng sản. Gần đây, Giáo sư nguyễn Hưng Quốc đã bị chính quyền Việt Nam chận lại ngay ở phi trường 2 lần, và từ
chối không cho vào Việt Nam, thế nhưng, ông lại bị liệt kê vào danh sách của những người thân cộng. Rất nhiều người,
vô tình hay có ý, tiếp tục chuyển tải, phát tán những thông tin, danh sách như vậy trên mạng, internet, bất chấp hành vi đúng/sai
của mình. [http://www.voanews.com/Vietnamese/blogs/quoc/]
Mạ lị phỉ báng
Trong Defamation, lại chia ra rõ rệt hai (2) lãnh vực luật khác nhau: (1) Libel và (2)
Slander.
1.
Libel-Bất kỳ những sự mạ lị phỉ báng, bịa
đặt, xuyên tạc, vu khống qua hình thức bài viết,
hình ảnh, (printed or image) chuyển tải qua bất cứ phương tiện
nào, trực tiếp hay gián tiếp, gây tổn thương đến đời sống cá nhân, uy tín, danh tiếng, thể diện, nghề nghiệp, cơ hội
tiến thân, tác hại đến hôn nhân, gia đình quan hệ xã hội của người bị mạ lị phỉ
báng.
2.
Slander-
Bất kỳ những hành vi gì, cử chỉ gì, phát ngôn hay lời nói,
loan truyền đi, chuyển tải
đến người thứ ba. (expressed in spoken words, signs or gestures), trực tiếp hay gián tiếp, gây tổn thương đến đời sống cá nhân, uy tín, danh tiếng, thể diện, nghề nghiệp,
cơ hội tiến thân, tác hại đến hôn nhân, gia đình quan hệ xã hội của người bị mạ
lị phỉ báng.
Thông báo, tin tức, dữ kiện chuyển
tải qua hệ thống truyền
hình, radio, được liệt kê vào loại luật slander.
3.
Trách nhiệm của Nguyên đơn phải chứng minh
a. bị đơn là
chính là kẻ đã tạo ra, phát ngôn, viết những thông tin, lời nói, hành vi mang
tính chất mạ lị phỉ báng;
b. ngoài
nguyên đơn ra, những lời nói, bài viết, thông tin mạ lị phỉ báng đã được chuyển
tải đi đến người thứ ba, nghe, thấy hoặc đọc được;
c.
nguyên đơn chính là người nhận diện, được nói, nhắc đến
trong thông tin, bài viết hoặc những hành vi mang tính chất mạ lị phỉ báng, ngoại trừ những
trường hợp nêu trên;
d. nguyên đơn đã bị tổn thương,
vật chất hay tinh thần,
do chính những
thông tin, lời nói hay hành vi mạ lị phỉ báng của bị đơn;
e. nguyên đơn không phải là người
có danh phận, địa vị được mọi người biết đến (public figure).
Là một công dân bình thường, nguyên
đơn không cần phải minh chứng bị đơn có ác
ý hiển nhiên (actual malice),
chỉ cần chứng minh bị đơn biết những lời nói, bài viết,
hành vi của bị đơn là không thật, man trá, gian dối, thế là đủ.
Nếu nguyên đơn là những người có địa vị, chức quyền,
nổi tiếng (public
figure), tất nhiên phải minh
chứng rằng bị đơn hoàn toàn có ác ý hiển nhiên, ý thức, hiểu biết rằng những
phát biểu, lời nói, thông tin hay dữ kiện chuyển tải đi đều không đúng sự thật, hoặc bất chấp, liều lĩnh không
cần biết điều mình nói, thông báo, phát hành, chuyển tải đi thật hay không.
Nhưng khó ở chỗ, ai là những người được nằm trong
định nghĩa của hai chữ [public
figure]. Chủ tịch cộng đồng ư? Một nhà sư, một linh mục, mục sư, nicô,
hay một nữ tu, có thể được liệt kê vào phạm trù
của [public figure] chăng? Thật khó
mà phán quyết. Tuy nhiên,
Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã minh định, những ứng cử viên cho
mọi chức vụ chính quyền,
nhân viên chính quyền trong chức vụ cao, có trách nhiệm lớn (nonelected official,
substantial responsibility for, or control over, the conduct over, the public
affairs) [Rosenblatt v. Baer, 383 U.S. 75, 86 S. Ct. 669, 15 L. Ed. 2d 597
(1966); Monitor Patriot Co. v. Roy, 401 U.S. 265, 91 S. Ct. 621, 28 L. Ed.
2d 35 (1971)]. Trong lãnh vực public figure, vẫn còn
thường xuyên tranh cãi trong từng vụ kiện. Càng nằm trong phạm trù [public
figure], càng khó thắng các vụ kiện mạ lị phỉ báng.
4.
Bị đơn bào chữa
a. mọi phát biểu, lời nói hay hành động của bị đơn hoàn toàn là sự thật,
không gì ngoài sự thật (truth);
b. nguyên đơn đã đồng thuận, bằng lòng trực tiếp hay gián tiếp về những thông tin, hành vi của bị đơn
(consent);
c. những sơ sót, không cố ý (accident);
d. những
phát ngôn, lời nói, bài viết được miễn tố theo luật (privilege)-như phát biểu
của các nhà lập pháp đang trong công vụ (legislator); phát biểu của các nhà
lãnh đạo chính quyền; phát biểu trong mọi tiến trình tố tụng, như luật sư, bồi
thẩm đoàn, nhân chứng trong vụ kiện, thẩm phán, v.v. (legal proceeding)
5.
Tự do ngôn
luận
Nhiều ngưòi lầm tưởng rằng, chúng ta đang ở trong đất nước tự do, có hiến pháp, có
hệ thống luật pháp nghiêm minh, thành ra con người được tự do phát biểu, muốn nói gì thì nói, muốn làm gì thì vô tư mà
làm. Họ quên rằng, chính Tối Cao Pháp Viện Hoa
kỳ đã khẳng định, những lời nói mang tính chất mạ lị phỉ báng, không được bảo vệ
bời Hiến pháp. [libelous speech
is not protected by the Constitution. Beauharnais
v.
Illinois, 343 U.S. 250, 72 S. Ct. 725, 96 L. Ed. 919
(1952)]
6.
Tiến trình tố tụng
Ai ai cũng biết rằng, mọi hoạt động liên quan đến tố tụng, ở bất cứ nơi nào, đều hao
tiền, tốn sức, xoi mòn sự sống nội tâm. Vì là vấn đề dân dự, không có nơi nào
hay luật nào buộc phải cung cấp luật sư miễn phí cho cả hai bên, nguyên đơn
cũng như bị đơn. Luật sư phí trung bình từ $300--$700 một giờ. Gầy đây, luật sư
phí trong những vụ kiên lớn lên đến $2,000/giờ; lại có cách tính luật sư phí
không theo giờ, nhưng theo phần trăm của kết quả vụ kiện (xem tiếp theo dưới đây).
Sau một ít thời gian tư vấn
miễn phí, tiền đặt cọc tối thiểu cũng vài chục, vài trăm ngàn trước khi luật sư
bắt tay vào việc.
Khi hợp đồng mướn luật sư được ký, các bên liên quan
đến vụ kiện phải thường xuyên tiếp tục trả tiền cho mọi chi phí; ngoài tiền luật sư ra, tiền toà, tiền thông dịch
viên, tiền tốc ký viên (court reporter)
cho các buổi diện vấn (deposition), tiền chuyên
viên điều tra, tiền trả cho các chuyên gia (expert witness), trả cho chủ sự
phiên hoà giải (mediator), tiền in ấn, hình ảnh, tài liệu chuẩn bị cho phiên
toà, v.v.
Không chỉ những bên có tên trong vụ kiện mới nhức đầu, mới mất thì giờ, nhưng
bất cứ ai có kiến thức, biết, liên quan đến vụ việc, trực tiếp hay gián
tiếp, đều có thể được luật sư hai bên mời đến để phỏng
vấn, lấy thông
tin, trong tiến trình sưu tra hồ sơ hay làm nhân chứng ngay trong các
phiên xử tại toà.
Vụ án có thể kéo dài từ 1 đến 2 hoặc 3 năm. Sau đó,
nếu bên thua không tiếp tục chống án, vụ án xem như tạm ngưng. Kế đến là giai
đoạn bồi thường, hay cũng có thể, bên bị đơn phải công bố xin lỗi. Dầu thắng
hay thua, tiền luật sư phí và mọi chi phí khác hầu như gần với số tối thiểu
một trăm ngàn trở lên cho mỗi bên, chưa tính những thất thu về kinh tế vì bỏ
công ăn việc làm, việc nhà, để đeo đuổi từng giai đoạn trong tiến trình tố
tụng.
7.
Mạ Lị Phỉ Báng qua Thông
Minh Nhân Tạo (A.I.) và Mạng Xã Hội (social media)
Cơn sốt liên quan đến việc chào đời của “thông minh nhân
tạo-Artifficial Inteligence) và mạng xã hội đã và sé tiép tục đưa đến rất nhiều
lo toan, rắc rối cho nhân loại, không riêng gì cho giới tiêu dùng, sử dụng,
nghiên cứu, giảng
dạy, nhưng cả cho giới làm
luật. Dẫu biết rằng, IA không phải là một con người bằng xương bằng thịt, chính
nó cũng không phải là một pháp nhân (legal entity) , được dăng ký hoạt động,
sinh hoạt với bất cứ mục đích gì, thế nhưng, AI và mạng xã hội đã gây ra
rất nhiều điều bất ưng, nếu không muốn nói là nguy hiểm hay gây tổn thương đến
nhiều người, nhiều cá nhân muốn mình yên, không ai biết đến, không ai đoái hoài
tới.
Walters kiện AI, ChatGPT
Twitter
Mại Lị Phỉ Báng qua Internet
Tháng Tư năm 2009, cũng tại tiểu bang Texas,
bồi thẩm đoàn toà liên bang đã tuyên
phạt công ty Predatorix $12.5 triệu đô, về tội sử dụng internet để xuyên tạc
đối thủ làm ăn, công ty Orix. Tương tự như vụ kiện tờ báo Wall Street, số tiền
bồi thường cho Orix thực sự chỉ có $2.5 triệu đô, nhưng số tiền trừng phạt cảnh
cáo (punitive
damage) là $10 triệu đô. Không những vậy, bên bị can phải
đăng báo xin lỗi Orix trên chính trang mạng (website) của mình, công nhận rằng
những gì đã đăng tải, xuyên tạc về Orix, hoàn toàn không đúng.
1. Những vụ kiện mạ lị phỉ báng lớn tại Mỹ
Gần đây nhất, vụ Dominion
Voting Systems kiện Fox News Network (Dominion
v. Fox) làm choáng
ngợp dư luận thế giới,
không riêng gì trong kỹ nghệ truyền
thông, giới chính trị, kinh tế, nhưng ngay cả đến giới luật sư, trọng tài, hoà giải, thẩm phán,
đều thường xuyên theo dõi và vô cùng bất ngờ khi hai bên-nguyên đơn và bị đơn-
đều đồng ý, chấp nhận giải quyết bồi thường và đình chỉ ngay tiến trình xét xử,
bồi thẩm đoàn đã sẵn sàng, thẩm phán đã sẵn sàng và những ai quan tâm, đều hồi
hộp theo dõi.
a.
Trọng
tâm của vụ
kiện
b. Nguyên đơn và bị dơn
c.
Tiến trình sưu tra hố sơ, thâu tập thông tin, chứng cứ, nhân chứng
d. Nhân vật bí mật xuất hiện, từ xa
e.
Hai bên chấp nhận giải pháp bồi thường và đình chỉ ngay tiến trình xét xử
f. Bồi thường
g.
Luật phi phí, tốn kém
h. Tác động và kỹ nghệ truyền thông, cơ chế chính trị, hệ thống luật pháp, xã hội, v.v.
a. Trọng tâm của vụ
kiện
Trong đơn thụ lý hôm tháng Ba, năm 2021,
Dominion Voting Systems
v. Fox News Network, Nguyên đơn, Dominion, đòi bị đơn Fox News bồi
thường thiệt hại 1.6 tỷ đô; cáo buộc nhiều hướng dẫn viên chương trình (program
hots) của Fox và nhiều khách được mời đến các chương trình. Bị đơn đã khai man trá [false claims]
rằng hệ thống máy bầu phiếu
[rigged] trộm tranh cử tổng thống năm 2020 của nguyên tổng thống Donal Trump.
Fox tranh luận rằng, họ chỉ báo cáo, không gì khác ngoài ý kiến thuần
tuý nhứng gì người khác nói, nếu quả thật như vậy,
ắt phải được bảo vệ bới Tu Chính Hiến thứ
Nhất (tự do ngôn luận) và án lệ “New York Co. v. Sullivan”
(1964). Dominion chủ yếu nhấn mạnh vào những người hướng dẫn chương trình như
Maria Bartiromo, Tucker Carlson, Lou Dobbs, Sean Hannity, và Jeanine Pirro.
Những người khách thường được mời xuát hiện trong các chương trình của Fox như:
Rudy Giuliani và Sidney Poưell, luật của của Trump. Cả hai luật sư nầy cũng đã bị Dominion
kiện và mất bằng hành nghề
luật sư.
Trong tiến trình sưu tra hồ sơ tố tụng (discovery), tài liệu
của Fox cho thấy tất cả những thông tin nội bộ, từ các người lãnh đạo đến những
người điều khiển chương trình đều biết họ nói láo, nhưng vẫn nói, chỉ vì lý do
lợi nhuận tài chánh.
Hôm 31 tháng 3, năm 2023, thẩm phán Eric M. Davis đã ra phán
quyết rằng mọi việc bàu chữa, chạy tội của Fox đều không thật. Sáng ngày 18
tháng 3, năm 2023, khi bồi thẩm đoàn, luật sư hai bên và nhân chứng đã sẵn
sàng, Nguyên đơn sắp bắt đầu khai mạc phiên xử (opening statement), thẩm phán đột nhiên thông
báo rằng hai bên nguyên và bị đơn đã thoả thuận
chấm dứt vụ án, vì bị đơn đã chấp nhận bồi thường $787.5 tỷ đô, công nhận tất
cả những gì họ chuyển tải, tung tin và phát tán trong các chương trình truyền
hình của họ đều không thật (không có nghĩa, đồng nghĩa với nói láo), và không đòi buộc công khai xin lỗi nguyên đơn. Theo giới nghiên
cứu, đây là một thành công lớn về phía bị đơn, Fox News.
b. Nguyên đơn và Bị đơn
§ Nguyên đơn:
1) US
Dominion, Inc.; 2) Dominion Voting Systems Inc.; và 3) Dominion Voting Systems Corporation.
§ Bị đơn:
1)
Fox News Network,
LLC; và 2) Fox Corporation (công ty mẹ)
§ Trọn tên trong đơn kiện:
US Dominion, Inc., Dominion Voting
Systems Inc., and Dominion Voting Systems Corporation v. Fox News Network, LLC;
US Dominion, Inc., Dominion Voting Systems Inc., and Dominion Voting Systems Corporation
v. Fox
Corporation
Được viết gọn: “Dominion v. Fox”
c.
Tiến trình sưu tra hố sơ, thâu tập thông tin, chứng cứ, nhân chứng
Trong hệ pháp tư pháp Hoa Kỳ, luật thủ tục tố tụng, đặc biệt
là tiến trình sưu tra hồ sơ (discovery) đong một vai trò hết sức quan trọng, cả
về hình sự (criminal) cũng như dân sự (civil). Lăm khi, bên thua kiện khong
phải là không có cơ sở, chứng cứ để thắng, nhưng, họ đã thua về thủ tục tố
tụng, hình sự lẫn dân sự. Jim Cury, Công Tố Viện của Hạt Tarant County, Texas
dã có lần nói, “Tôi chưa hề thua một vụ, vì tôi luôn luôn chuẩn bị, chuẩn bị,
và chuản bị.”
Trong vụ nầy, Dominion đã sưu tra đầy đủ tận gốc tận nguồn,
thâu tập vô vàn tài liệu, chứng cứ, thông tin của từng bị đơn, từ tổng giám đốc (CEO) của công ty Fox,
Mủdogh, lan rộng ra đến từng người điều khiển chương trình, ngay cả các khách
được mời đến các chương trình của Fox cũng vậy.
Luật thủ tục tố tụng cấm các bên không được dấu diếm hồ sơ,
giáy tờ, chứng cứ, Tuyệt nhiên không
được “phục kích”
(ambush); nghĩa là không đượcmang
những gì dấu diếm trong tiến trình sưu tra hồ sơ để trung dẫn ra trước
toà, tước bồi thẩm đoàn. Không những không được dấu diém, nhưng, lắm khi còn bị phạt,
vì không chịu cung
cấp cho đối phương đầy đủ, theo yêu cầu, trong thời gian ấn định. Cuộc chiến tố
tụng khởi đầu ngay từ khi đơn kiện dược thụ lý tại toà, chứ không phải lúc bắt
đầu phiên xử tại toà, trước thẩm phán và bồi thảm đoàn.`
d. Nhân vật bí mật xuất hiện, từ xa
Người đã được báo chí, truyền thông Hoa Kỳ mệnh danh là
“Nhân vật bí mật”, “Người của giờ thứ 25” xuất hiện, chính là “Jerry Rosce”,
một luật sư uyên bác, cũng lại là một chuyên gia giải quyết tranh chấp
(mediator) hàng đầu tại Hoa kỳ.
Jerry Roscoe không còn bị trói buộc chân nơi ghế tại văn phòng. Ông đi du lịch bên
Âu châu, đang ngồi trên thuyền nơi dòng sông từ Budapest
đi Bucharest, mừng sinh
nhật 70 của riêng mình. Một cú điện thoại khẩn gọi, yêu cầu ông đứng ra chủ sự tiến trình giải quyết vụ kiện Dominion v.
Fox. Nhắc nhớ lại lời ba ông dạy, “Khi ai
đó cần con, họ gọi con, nhận lời ngay!”
Thế rồi, những ngày kế tiép, ông miệt mài thông qua
hàng ngàn tài liệu, hồ sơ, tiếp theo là hàng chuỗi điện thoại qua lại giữa các bên (shuttle diplomacy), từ điện thoại riêng với từng bên, đến trực tiếp
qua zoom chung với các bên (online mediation).
Tối Chủ Nhật, 16 tháng 3, 2023, thẩm phán Eric David nhận
được điện thoại, báo ông biết hai bên đã nhờ ông Jerry Roscoe
(world renowned mediator)
đứng ra giàm xếp, chủ sự tiến trình hoà giải. Thẩm phán lập tức ra chỉ
thị dời ngày khởi sự tiến trình xét xử.
§ Thứ Hai,
17 tháng 3, 2023, tiến trình hoà giải càng trở nên nóng bỏng, sôi sục lắm lúc
như nghẹt thở.
§ Thứ Ba,
18 tháng 3, 2023, toà đã lên kế hoạch bắt đầu phiên xử lúc 1:30 giờ chiều, nhưng
rồi đột nhiên
đình lại. Hai bên tới tốc soạn thảo văn bản…và trước 4:00 giờ chiều, thẩm phán bước vào toà, công bố chấn dứt phiên xử, tuyên bố hai
bên đã chấp nhận số tiền bồi thường, $787.5 triệu đô, huỷ vụ án. Mọi người đang nóng lòng chờ đợi cuộc chiến tưng
bừng sẽ bùng lên trong suốt từng giờ, từng ngày, từng tuần của phiên xử---tíc
tắc đã nguội hẳn đi, tắt lịm; thế giới, công luận sẽ không còn được nghe, thấy,
biết những chuyện thâm cung bí sử, không được
nghe những lời khai từ chính miệng
các nhân vật bên bị đơn liên quan trực tiếp đến vụ án. Vì những gì xãy ra
tại toà, trong phiên xử, sẽ trở thành thông tin công
cộng, bất ai trên thế giới đều có thể sao chép, đọc được và sẽ trở thành đề tài lại cho hàng trăm, ngàn bài viết, biên khảo, nghiên cứu; biết đâu, cũng có thể trở thành phim cho Hollywood hoặc nhiều
phim tài liệu khác.
e.
Bồi thường
Trong đơn khởi kiện,
nguyên đơn, Dominion, đòi bị đơn Fox News,
bồi thường 1.6 tỷ đô ($1,600,000,000.00US); nhưng,
hai bên đã thoả thuận 787.5 triệu đô ($787,500,000.00US), sau khi xuyên qua một tiến trình hoà giải hết sức gấy cấn, liên
tục ngày đêm, xuyên lục địa. Vì người chủ sự tiến trình hoà giải, Luật sư , đang đi công tác tại Âu Châu. Ngay trong
thời điểm nầy, số tiền bồi thường 787.5 triệu là một con số bồi thường khổng lồ
liên quan đến luật mạ lị phỉ báng trên thế giới, không riêng gì tại Hoa Kỳ. Thế giới đang nóng lòng chờ xem vụ kiện cũng liên quan đến mạ lị phỉ báng, Fox News và
những người khác cũng là bị đơn, nhưng, nguyên
đơn là Smartmatic (Smartmatic v. Fox News),
đơn kiện đòi bồi thường
thiệt hại lên đến 2.7 tỷ đô ($2,700,000,000.00US). Nghe đâu, bên bị đơn đã thương
lượng với nguyên đơn, xin giảm số tiền bồi thường xuống, thấp hơn nhiều
so với số tiền được công bố tại toà. Thế thì, chính luật sư bên nguyên đơn cũng
là những người ngồi vào bàn đàm phán, thương thảo, đói diện với đối phương, để
giảm số tiền bồi thường. Oái ăm thay, chính họ đã phải chấp nhận mất đi số tiền luật sư phí khổng lồ, tính theo tỷ lệ phần trăm bên nguyên
đơn nhận được.
f.
Luật sư, luật sư phí, phí tổn, tốn kém
Công ty Dominion, không chỉ mướn một tổ hợp, công ty luât,
nhưng có ít nhất là bốn công ty được kê khai trong đơn kiện; họ là một tập thể luật sư rất uyên bác, kinh
nghiệm, không những chuyên về lĩnh vực luật mạ lị phỉ báng, nhưng chuyên cả về
tiến trình chống án lên các toà cao hơn; nghĩa là, nếu bị đơn tiếp tục chống án
lên các cấp toà cao hơn---phúc thẩm, toà án tối cao---sau khi kiện, thì ngay trong
chính tập đoàn luật của họ đã có sẵn những luật sư chuyên về chống án (appellate lawyers), tiếp tục làm việc, không bị
gián đoạn, không cần phải chạy tìm, mướn một toán, tổ hợp, công ty luật khác lo
việc chống án. Nhìn vào chiến lược rất ư hợp tình và hợp lý của nguyên đơn, cho thấy, Dominion có một tầm nhìn, viễn kiến rất sâu rộng.
Họ không muốn phải chạy tìm luật sư chống án lúc thua kiện; nhưng, ngay
từ đầu, tầm nhìn của họ, cộng với khả năng tài chánh, tuy trong vụ nầy, Domion không phải ứng trước bất cứ khoản tiền gì lớn lao, vì
các tổ hợp đứng ra đại diện cho họ đều chấp nhận tính luật sư phí theo phần
trăm, nghĩa là chỉ nhận được luật sư phí nếu thắng kiện, và chia theo tỷ lệ phần trăm---bí mật, không ai biết bao nhiêu phần trăm. Mười phần trăm thôi, cũng đã tương đương 80 triệu đô rồi, đừng nói chi theo thông lệ 45- 50 phần trăm—350-390 triệu. Thử nghĩ, luật sư
của nguyên đơn chưa hề mở miệng nói một lời trước bồi thẩm đoàn, mà
luật sư phí đã lên cả trăm triệu đô rồi, huống chi nếu thắng kiện và bồi thẩm
đoàn chấp nhận số tiền thiệt hại 1.6 tỷ mà nguyên đơn đòi, tất nhiên, luật sư
phí sẽ cao lên ngất ngưỡng.
§ Luật sư của nguyên
đơn:
§ Luật sư của bị đơn:
Không biết các công ty dại diện nguyên đơn chấp nhận
luật sư phí bao nhiêu phần trăm--bao gồm, hoặc không tính luôn tất cả các khoản
chi phí, tốn kém của từng công ty, tuỳ theo mức độ dấn thân, tham gia và đóng
góp của họ, từ cơ sở vật chất đến nhân sự, nhân viên, chuyên gia và các chi phí
liên hệ, trực tiếp cũng như gián tiếp, có khi lên đến 5, 10, 15 hoặc 20 triệu
đô. Khi cân nhắc đại diện cho các vụ án lớn, chi phí, tốn kém lên hàng triệu, đừng nói chi vài chục triệu, các tổ hợp luật sư đã
phải tính toán vô cùng sâu mức độ may rủi; nào ai biết, mấy ai hay, ngay cả đến
dịch vụ pháp lý vẫn còn lắm may rủi, tuy vốn liếng của giới luật sư, không gì
khác, ngoài trí tuệ, kiến thức, kinh nghiệm và thời giờ.
Đi trong giảy của các công ty luật sư bên bị đơn, ắt hẳn, họ sẽ không thể
tính
luật sư phí theo phần trăm thắng, vì họ biết chắn cái thua dường như trước mặt, môt trăm
phần trăm (100%);
nhưng, họ vẫn chiến đấu hết mình, và họ cũng đã thắng—không thắng với số tiền khổng lồ như bên nguyên đơn, nhưng cái thắng mà
mọi người, đặc biệt là giới chuyên gia, phân tích, đã công nhận rằng,
họ đã không thể để toàn bộ nhân sự, từ CEO của Fox xuống
đến mọi nhân viên, bị bóc trần, phơi bày ra trước pháp đình, nơi công luận, và họ đã bảo vệ được thể diện của Fox. Xa hơn nữa, họ
đã thắng bằng cách thương lượng để giảm
số tiền bồi thường thiệt hại xuống theo ước muốn của Fox, thân chủ của họ. Riêng
về số tiền bên nguyên
đơn giảm xuống,
chính là phần thắng lợi rất lớn của riêng họ rồi.
Do đó, sinh viên trong chương trình tiến sĩ luật tại Hoa Kỳ
đã được đào tạo không phải đọc nhiều sách, biết nhiều luật, nhưng
để có bản lĩnh đại diện, không riêng gì bên thắng thế, thắng cuộc, nhưng cả bên
thất thế, thua cuộc, và vẫn mang lại thắng lợi
về một góc cạnh, một mặt, một phần nào đó cho thân chủ. Cái tuyệt vời nơi thiên
chức, sứ mệnh, nghề nghiệp và công việc của luật sư là chỗ đó
g. Tác động
và kỹ nghệ truyền thông, cơ chế chính trị, hệ thống luật pháp, xã hội, v.v.
Một trong những vụ kiện lớn đáng nhớ liên quan đến luật libel/slander là vụ công ty
MMAR kiện The Wall Street Journal, công ty mẹ của tờ Wall Street là Dow Jones
& Company. Tháng
3 năm 1997, bồi thẩm đoàn toà án liên bang tại Houston, Texas đã luận phạt tờ báo nổi tiếng Wall
Street $222.7 triệu đô, về tội đăng tin xuyên tạc, gây tổn hại đến công ty MMAR. Số tiền bồi thường cho việc thiệt
hại cụ thể (actual damage) chỉ có $22.7
triệu đô. Nhưng,
bồi thẩm đoàn đã ấn định $200 triệu cho việc
trừng phạt cảnh cáo (punitive damage). Đây là một vụ kiện liên quan đến một cơ
quan truyền thông vào bậc nhất Hoa Kỳ. Dow Jones là một trong 90 công ty truyền thông hỗ trợ cho Libel Defense
Recourse Center, cùng với 200 luật sư, ắt hẳn, họ là những luật sư uyên thâm, không những
về luật pháp nói chung, nhưng cách riêng, luật liên quan đến mạ lị phỉ
báng-defamation, libel và slander.
2. Những vụ kiện mạ lị phỉ bang nổi bật của người Việt tại Mỹ
Gần đây nhất, trong vụ “Cao Đài Tây Ninh Temple of Texas,
Quan Bùi và Lương Xuân Dương, Nguyên đơn, kiện (vs) Reng Phước Đặng, Hiến Văn Phạm, Dũng Quốc Nguyễn, Cảnh Quang Trần, Caodai
Overseas Missionary Inc, Tám Thành Nguyễn, và Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ (Cao Đài Toà Thánh Tây Ninh), Bị đơn, Thẩm phán Emily Tobolowsky đã tuyên án
ngày 28 tháng 2, 2024 (Cause No.: DC-19- 08591):
Nguyễn Quốc Dũng phải bồi thường thiệt hai cho Cao Đài Tây Ninh với số tiền
$720,000.00, công với tiền lãi $102,000.
Nguyễn Quốc Dũng phải bồi thường
thiệt hại cho Bùi Quan với số tiên lên đến
$925,000.00, cộng với $131,041
tiền lãi
Nguyễn
Quốc Dũng phải bồi thường thiệt hại cho Dương Xuân Lương với số tiền lớn nhất:
$1,550,000.00, cộng với $219,583 tiền lãi.
Tóm lại, cũng chỉ vì lạm dụng quyền tự do ngôn luận, nhưng không hề am tường về
luật pháp, thiếu tinh thần thượng tôn pháp luật, Nguyễn Quốc Dũng đã chụp mũ
những nguyên đơn trong vụ kiện là “cộng sản-communist” và nhiều danh hiệu khác, nhằm nhục mạ, bôi nhọ và gây tiếng vang xấu cho Nguyên Đơn, phải trả với giá vô cùng đắc:
Tổng số tiền bồi thường thiệt hại: $3,195,000.00 Tổng số tiền lãi: $452,583.00
Tổng số cả tiền bồi thường và tiền lãi: $3,647,583.00
US/đô
Vụ kiện mạ lị phỉ báng năm 2003 với số tiền trừng phạt khá
lớn, đó là vụ ông Hồ Ngộ và hai người con gái, Hồ Thị Thu và Hồ Thị Thi đã kiện nhà sư Lê Kim Cương
và ban trị sự chùa Như Lai tại Denver, Colorado. Vì lên tiếng phản kháng việc
vi phạm nhân cách, sách nhiễu tình dục trẻ vị thành niên của sư Lê Kim Cương,
gia đình ông Ngộ bị chụp mũ là cộng sản. Sau phiên xử khá dài 4 tuần tại District Court, toà đã tuyên phạt ban trị sự của chùa và cá nhân nhà sư $4.8 triệu đô, về tội mạ lị phỉ báng, những hành xử thái quá, tàn nhẫn
và vô trách nhiệm. Cách riêng, sư Lê Kim Cương
còn bị buộc thêm tội bạo hành tình dục. (Sisters win suit against
temple board vilified family
after girls reported monk fondled them, Rocky Moutain News, Denver, CO)
Năm 2006, một vụ án khác gây nhiều dư luận là vụ ông
Phạm Tuấn, cựu sĩ quan QLVNCH kiện 7 người về tội gây tổn thương đến danh dự và sự nghiệp làm ăn của
ông. Ông Tuấn là chủ tiệm Capital Market tại St. Paul, Minesota. Nhân vụ viếng
thăm của đức giám mục Tiệm, và sự kiện liên quan đến lá cờ quốc gia (cờ vàng ba
sọc đỏ), những nhân vật trong bị đơn đã tổ chức biểu tình nhiều nơi, cả nơi nhà
và tiệm của ông Tuấn. Trong đám biểu tình, có cả những nhân vật lãnh đạo của
cộng đồng. Những hoạt động rầm rĩ, hỗn loạn, không
những gây tổn thương đến danh dự, thể
diện và đời sống an bình của cá nhân và gia đình ông Tuấn, nhưng cửa tiệm của
ông cũng sập luôn.
Toà tuyên phạt các bị đơn $693 ngàn đô. Sau khi thắng kiện,
toà ra lệnh chủ tịch của
Vietnam Center và Vietnam Social
Services phải đăng báo xin lỗi. Riêng ông Tuấn,
ông tuyên
bố: “Chiến thắng của tôi hôm nay, là di sản tôi để lại cho con cháu tôi và cho cộng đồng người Việt khắp nơi trên
đất Mỹ.” Ông tiếp, “Danh thơm của một
người được gầy dựng bởi mồ hôi nước mắt, không thể bị triệt hạ mà không mang
theo một hậu quả pháp lý đích đáng.” (vụ kiện nầy lại tiếp tục kháng án và đã được toà phúc thẩm [State of Minesota
Court of Appeals] xử lại hôm 21 tháng 8, năm 2007)
Quay lại năm 2003, Ông Tân Thục Đức đã kiện 6 cặp vợ chồng
về về tội chụp mũ ông Đức: 1) trưng bày cờ cộng sản trá hình tại hội chợ
Lakefair và vài nơi khác, Olympia (Washington State); 2) phổ biến sự hiện hữu
của chế độ cộng sản Hà Nội trong cộng đồng người Việt;
3) không chịu treo cờ VNCH tại trường Việt ngữ Hùng Vương. Cá nhân ông Vũ Anh Tuấn, với
tư cách là Đồng Chủ Tịch Ủy Ban Chống Cờ Việt Cộng, đã tung tin qua điện thư
(email) chụp mũ Cộng Đồng Người Việt Quận Thurston đã trưng bày cờ Việt Cộng,
làm việc cho cộng sản Việt Nam, thành viên của đảng CSVN, và yêu cầu các cơ quan truyền
thông và cộng đồng người
Việt trên thế giới tẩy chay và trục xuất ông Đức và hội đồng quản trị.
Kết thúc vụ án, toà tuyên phạt những thành
viên bị đơn trong Ủy Ban Chống
Cờ Việt Cộng $310 ngàn đô.
3.
Những
vụ kiện gần đây tại Dallas, Texas
Trong những năm gần đây, hiện tượng chống nam ca sĩ Đàm Vĩnh
Hưng trở thành giai điệu truyền nhiễm từ đại nhạc hội nầy đến địa phương khác.
Khi Đàm Vĩnh Hưng đến trình diễn cho đại nhạc hội Thanksgiving năm 2009 tại
Dallas, đã tạo ra một phản ứng mạnh, có biểu tình phản đối, có tuyên cáo và có
những lời buộc tội, đe dọa, buộc người đứng ra tổ chức là thân cộng, gây khá
nhiều hoang mang, chia rẽ trong cộng đồng và ngay trong giới truyền thông báo chí. Thế rồi, đơn kiện về mạ
lị phỉ báng đã được thụ lý tại District Court, Dallas County, Texas. (Franklin
Vu et al vs. Cuong Cao et al; Case no. DC-10-03505, 11th Disdtrict
Court)
Hôm 26 tháng
3 năm 2010, Franklin Vũ, đã đệ đơn kiện Cao Chánh
Cương, Hà Thúc Thanh, KTXV-Am 890, Mass Media,
Inc., Đỗ Thu Nga, Nguyễn Xuân Hùng, Nguyễn Kinh Luân, Thái Hoá Tố, Thế giới Mới
Corporation và Trương Sĩ Lương. Sau hơn một năm rưỡi của tiến trình tố tụng,
sưu tra hồ sơ, phỏng vấn nhân chứng, nhiều buổi diện vấn (deposition) và nhiều buổi gây quĩ pháp lý do bên bị đơn tổ chức qua
các phương tiện trực tuyến
trên mạng cũng như tại các nhà hàng địa phương, hai bên
đã thấy thấm, không những
về mặt tài chánh, thời gian, nhưng nhất là những tổn thương danh dự, nội tâm của từng cá nhân trong
vụ, gia đình trực tiếp và cộng đồng
nói chung. Hôm mồng 7 tháng 10 vừa qua, hai bên đã đồng ký vào một bản tuyên
bố hoà giải và nộp đơn xin toà hủy án. Bốn hôm sau, 11 tháng
10, thẩm phán đã ký án lệnh hủy án (Agreed Order of Dismiss).
Cũng từ chính vụ kiện mạ lị phỉ báng nầy, nảy sinh vụ kiện
mạ lị phỉ báng khác. Hôm 17 tháng 11, năm 2010, các ông Cao Chánh Cương, Thái
Hoá Tố và Nguyễn Kinh Luân lại đệ đơn kiện ông Thái Hoá Lộc, chủ nhiệm tờ báo Người
Việt Dallas. Tuy nhiên, sau gần một năm giằng co, đôi bên đã đi đến việc giải quyết êm thấm, và
đã đồng ký một thoả thuận hủy bỏ vụ kiện.
Trong khi bài viết chưa đến đoạn kết, người viết lại
nhận được một điện thư từ một diễn đàn Hướng Đạo, chuyển tin Thông Cáo Biểu
Tình Chống Tuần Báo Việt Weekly, ngày thứ bảy, 29/10/2011.
Thông cáo bắt
đầu:
“Nhằm thi hành Quyết Nghị chung của 18 vị đại diện hội đoàn
và mọi giới đồng hương trong Buổi Họp cộng đồng tại Thư Viện VN ngày 1/10/2011,
Liên Ủy Ban chống Cộng Sản & Tay Sai, UB Đặc nhiệm chống Tuyên Vận CS, kết
hợp với các Cộng đồng và Hội Đoàn tại Nam Cali trân trọng thông báo cùng đồng
hương Nam Cali.” (xem đính kèm).
Một điều đáng ngạc nhiên là bản thông cáo được làm vào ngày 18/11/2011, và được
mang tên của sáu (6) nhân vật: Ô. Nguyễn Long, Ls Nguyễn Xuân Nghĩa, Bs Võ Đình Hữu, Ô. Nguyễn Văn Lực, Ô. Phan Tấn Ngưu và Anh Billy Lê, đại diện sáu
(6) đoàn thể và 20 cá nhân, đã được chuyển tải đi
khắp nơi ngày 19 tháng 10, năm 2011.
Không biết các nhân vật có tên trong Thông Cáo Biểu Tình, đặc biệt là Ls Nguyễn
Xuân Nghĩa, đã đọc, hiểu và tự nguyện ký vào bản thông cáo hay không, nhưng
riêng trên nguyên tắc và lý luận, ngày giờ thành lập bản Thông Cáo so với thời
giờ chuyển tải đi, đã nói lên một sự bất ổn rồi. (làm ngày 18-11-2011, gửi đi ngày 19/10/2011).
Từ khi hiện diện trong vụ Mặt Trận Kiện Báo Chí (San Jose,
CA) đến vụ kiện mới nhất tại Dallas,
người viết đã chứng kiến quá nhiều những bất trắc trong ý thức, trong
quan hệ con người, và nhất là trách nhiệm của từng cá nhân đối với sự hình
thành, hiện hữu, tồn vong và nhất là sự phát triển của từng cá nhân, từng gia
đình và từng cộng đồng người Việt trong suốt hơn 49 năm sống tha phương. Biết
đến bao giờ, người Việt hải ngoại mới nhận chân được giá trị của hai chữ tự do, giá trị làm người và quyền làm người của từng cá nhân
trong một xã hội văn minh.
Phải chăng người Việt hải ngoại phải tốn hàng trăm ngàn đô,
không phải trả tiền đi học luật, tốn hàng khối thời gian, tốn hằng hà sa số
những tổn thất về tinh thần, nội tâm, để học được những bài học: Tự do tư tưởng, ngôn luận và diễn đạt là
những quyền tự do cơ bản và quý giá nơi một xã hội lành mạnh và các thành viên phải tôn
trọng. Những tự do nầy không bị giới hạn và phải được tôn trọng bởi những người
ở mọi bên, của bất kỳ nghịch ý, bất đồng chính kiến gì.
Muốn vun xới tự do, vui hưởng dân chủ và bình đẳng, hơn ai
hết, người Việt hải ngoại yêu chuộng
hoà bình phải luôn ý thức sự tự do trong vòng tay, làm chủ tư duy,
lời nói và hành vi, để chính
bản thân, gia đình, và cộng đồng khỏi phải hoang phí tài
nguyên vào những tranh chấp, thưa kiện, không mang lại một chút ích lợi gì cho
ai cả.
Ai cũng muốn minh
chứng chính nghĩa, cái đúng của mình. Nhưng, người Việt đã kinh nghiệm hơn bất
cứ một dân tộc nào hết--chinh chiến, tranh chấp, không là phương tiện mang lại công lý và bình an; nhưng,
như những khuôn
vàng thước ngọc chúng ta thường nghe: “Kẻ chiến thắng không phải là người tiêu diệt địch thủ, nhưng
kẻ đã biến thù thành bạn.”
Trong lý tưởng về tự do ngôn luận và dân chủ, một
triết gia đã nói: “Tôi hoàn toàn bất đồng
ý với những quan điểm của bạn, nhưng tôi sẽ bảo vệ cho đến chết quyền của bạn
có một diễn đàn để trình bày.”
Bàn về bốn chữ mạ lị phỉ báng, không châm ngôn nào thực tiễn
và ý nghĩa hơn hai câu:
Nói thế nào để người khác muốn nghe,
Nhưng, quan trọng hơn thế nữa, đó là Nghe thế nào để người khác muốn nói.
Nói để lấy lòng, thu phục nhân tâm, có lẽ, dễ hơn là phải
biết nghe; không phải chỉ nghe (hear, linstening,) nhưng là lắng nghe (attentive listening.) Trong sự thinh lặng và lắng nghe chân thành, ta khám phá
ra nơi tha nhân còn có nhiều điều đáng lắng nghe, đáng học hỏi và họ sẽ là người những bạn chúng ta cần, nhất là một người
bạn đồng hương, cùng màu da, cùng nói tiếng mẹ đẻ, cùng có một truyền thống, cùng có những
ước vọng làm người, người Việt thiết tha với tự do, công bằng và hạnh phúc.
—–
Bernard Nguyên-Đăng, J.D. Arbitrator-Mediator-Lecturer
Dallas,
March 14, 2024 Mọi ý kiến đóng góp hoặc thắc mắc,
xin thư về: BernardLawDr@Gmail.com
ÐÑ
Ghi chú: Nội dung,
thông tin và những dữ kiện trưng dẫn trong bài viết trên đây đã
được lựa chọn trực tiếp hoặc gián tiếp từ những nguồn thông tin đáng tin cậy.
Tuy nhiên, có những thông tin hoặc dữ kiện được thâu tập và nghiên cứu qua hệ
thống trực tuyến, mạng toàn cầu, do đó, mức độ chính xác không thể kiểm chứng.
Quan trọng hơn hết, những thông tin về luật pháp trong bài viết không phải là việc tư vấn
pháp lý, càng không thể thay thế vai trò một luật sư hành nghề trong
từng tiểu bang, trong lãnh vực chuyên môn về luật và dựa theo những tình huống riêng,
đặc thù. Khi phải
đối diện những
vấn đề pháp lý cụ thể và quyền lợi cá nhân,
hoặc tập thể, cộng
đồng, xin liên lạc ngay với luật sư am tường và kinh nghiệm hành nghề trong
lãnh vực luật pháp chuyên môn.
—–
