LHQ sắp kiểm điểm Việt Nam về thực thi Công Ước Chống Tra Tấn
·
Cơ hội để người dân đòi hỏi nhà
nước giải trình trước diễn đàn LHQ
Ts.
Nguyễn Đình Thắng
Ngày 4
tháng 10, 2018
Trên nguyên tắc, chính quyền có nghĩa vụ giải trình, một cách
thường xuyên, với người dân. Tuy nhiên, các chế độ độc tài không nghĩ rằng họ
có nghĩa vụ ấy – quan niệm của họ là cai trị thay vì phục vụ người dân. Đối với
các chế độ như vậy, người dân có thể khai thác thể thức “kiểm điểm” (review)
của Liên Hiệp Quốc để đòi hỏi chính quyền giải trình. Cứ khoảng 4.5 năm, một
chính quyền phải qua cuộc kiểm điểm về thực thi mỗi công ước LHQ về nhân quyền mà
họ đã ký kết và chuẩn duyệt. Để chuẩn bị cho mỗi cuộc kiểm điểm, người dân và
các tổ chức nhân quyền đều có quyền trình bày các vấn đề vi phạm nhân quyền,
đặt câu hỏi và đưa các kiến nghị cho quốc gia sắp phải giải trình trước LHQ.
Giữa tháng 11 tới đây, chính quyền Việt Nam sẽ giải trình trước
một uỷ ban của LHQ về thực thi Công Ước LHQ về Chống Tra Tấn. Nhà nước Việt Nam
ký công ước này ngày 7 tháng 11 năm 2013 và Quốc Hội Việt Nam chuẩn duyệt nó
ngày 28 tháng 11 năm 2014. Công ước hiệu lực ngày 5 tháng 2 năm 2015. Để
chuẩn bị cho cuộc kiểm điểm, ngày 13 tháng 9 năm 2017 nhà nước Việt Nam nộp bản
phúc trình cho Uỷ Ban Chống Tra Tấn cùa LHQ. Bản phúc trình này nói về các nỗ
lực “luật hoá” các cam kết này, nhưng không nói đến việc thực thi cam kết trong
xã hội. Cuộc kiểm điểm sẽ diễn ra tại trụ sở LHQ ở Geneva trong các ngày
14 và 15 tháng 11 tới đây.
Các tổ chức xã hội dân sự ở trong và ngoài nước có cơ hội để
cung cấp thông tin bổ khuyết hoặc phản biện. Hạn chót cho các bản báo cáo của
xã hội dân sự là ngày là 15 tháng 10, nghĩa là chỉ khoảng mươi ngày tới đây.
Hiện nay BPSOS đang phối hợp một số tổ chức XHDS ở trong và
ngoài Việt Nam để cùng soạn bản báo cáo về các hành vi tra tấn và bạo lực hàng
loạt nhắm vào các người tham gia biểu tình chống Luật An Ninh Mạng và dự thảo
Luật Đặc Khu Kinh Tế. Song song, BPSOS đóng góp thông tin cho một bản báo cáo
chung với một số tổ chức quốc tế về các vụ việc tra tấn khác.
Ngoài việc biên soạn báo cáo, BPSOS đã và đang thực hiện chương
trình gồm các phần chính sau đây:
- Đã tổ
chức buổi hướng dẫn về nội dung Công Ước LHQ về Chống Tra Tấn và cách thức soạn
bản báo cáo cho buổi kiểm điểm cho một số tổ chức XHDS của người Việt ở ngoài
Việt Nam;
- Sẽ cử
phái đoàn hỗn hợp đại diện các tổ chức XHDS Việt Nam và các tổ chức nhân quyền
quốc tế tiếp xúc riêng uỷ ban kiểm điểm và tham dự cuộc kiểm điểm Việt Nam;
- Sẽ phát
động chương trình thông tin và hướng dẫn cho người dân ở Việt Nam về nội dung
của Công Ước LHQ về Chống Tra Tấn, trách nhiệm và nghĩa vụ của nhà nước về
chống tra tấn, và cách thức báo cáo các hành vi tra tấn.
Đồng thời BPSOS đang phối hợp với Liên Minh Chống Tra Tấn - Việt
Nam và Chiến Dịch Bài Trừ Tra Tấn ở Việt Nam để phổ biến thông tin mang tính
cách giáo dục quần chúng ở trong và ngoài nước:
Chúng tôi sẵn sàng tiếp nhận thông tin về các hành vi tra tấn ở
Việt Nam. Xin gửi thông tin cho: bpsos@bpsos.org hoặc endtorturevn@gmail.com
Từ năm 2009, BPSOS đã có nhiều nỗ lực để khai thác các cuộc kiểm
điểm định kỳ của LHQ đối với Việt Nam về thực thi các cam kết nhân quyền. Việt
Nam hiện nay đã ký 7 trong số 9 công ước LHQ quan trọng về nhân quyền. Đó là
(trong ngoặc là năm mà Việt Nam ký kết):
ICCPR – Công Ước về Quyền Dân Sự và Chính Trị (1982)
ICESCR – Công Ước về Quyền Kinh Tế, Xã Hội và Văn Hoá (1982)
CERD – Công Ước về Chống Kỳ Thị Sắc Tộc (1982)
CEDAW – Công Ước về Cấm Kỳ Thị Phụ Nữ (1980)
CRC – Công Ước về Quyền Trẻ Em (1990)
CAT – Công Ước Chống Tra Tấn và các Đối xử hoặc trừng phạt vô
nhân đạo và hạ nhân phẩm (2013)
CRPD – Công Ước về Quyền của Người Khuyết Tật (2014)
Hai công ước mà Việt Nam chưa ký gồm có:
CED – Công ước về bị mất tích bởi chính quyền
CMW – Công ước về người lao động di dân và gia đình của họ
Cứ khoảng 4.5 năm, quốc gia ký kết lại phải qua cuộc kiểm điểm
về mỗi công ước. Ngoài ra cứ khoảng 5 năm thì lại có một lần kiểm điểm định kỳ
phổ quát (Universal Periodic Review, hoặc UPR), nghĩa là về mọi lĩnh vực nhân
quyền. Nghĩa là mỗi 4.5 – 5 năm thì Việt Nam phải qua tổng cộng 8 cuộc kiểm điểm
bởi LHQ về nhân quyền. Đây là cơ hội để người dân trong nước mượn diễn đàn LHQ
để đặt vấn đề giải trình với nhà nước.
Trong 6 tháng tới đây, sẽ có 4 cơ hội liên tiếp để đưa vấn đề vi
phạm nhân quyền ở Việt Nam ra trước diễn đàn LHQ:
- Tháng 11: Kiểm điểm Việt Nam về thực thi Công Ước LHQ về Chống Tra Tấn
- Tháng 12: Họp giữa Ban Kiểm Điểm UPR và XHDS
- Tháng 1 năm 2019: Kiểm điểm UPR đối với Việt Nam
- Tháng 3 năm 2019: Kiểm điểm thực thi Công Ước Quốc Tế về Quyền Dân Sự và Chính Trị (ICCPR)
Từ tháng 3 năm nay, BPSOS đã có chương trình để chuẩn bị cho một
số tổ chức XHDS Việt Nam ở trong và ngoài nước khai dụng các cơ hội này. Chương
trình này bao gồm:
(1) Huấn luyện về các công ước LHQ về nhân
quyền
(2) Huấn luyện về luật Việt Nam
(3) Huấn luyện về cách thu thập và phối kiểm
thông tin về vi phạm nhân quyền
(4) Đào tạo cách viết một bản báo cáo theo
đúng tiêu chuẩn của LHQ
(5) Thực hiện và nộp các bản báo cáo
(6) Tổ chức các cuộc họp với các cơ quan LHQ
về nhân quyền
(7) Tổ chức phái đoàn tham gia các buổi kiểm
điểm
Lịch trình kiểm điểm Việt Nam được cập nhật tại đây:
Các bản phúc trình mà nhà nước Việt Nam nộp được lưu trữ tại
đây:
Báo cáo UPR của BPSOS và International Society for Human Rights
năm 2009:
Các báo cáo UPR năm 2014 của BPSOS, CAMSA và nhiều tổ chức XHDS
Việt Nam:
Báo cáo về CEDAW của BPSOS và Hội Phụ Nữ Nhân Quyền Việt Nam năm
2015:
Báo cáo về ICCPR 2019 của BPSOS và một chục tổ chức XHDS Việt
Nam:
https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/SessionDetails1.aspx?SessionID=1213&Lang=en
Bài liên quan:
“Gói” Chính Sách Về Nhân Quyền
http://machsong.org/modules.php?name=News&file=article&sid=2803
http://machsong.org/modules.php?name=News&file=article&sid=2803
Vận Dụng UPR Để Phát Huy Xã Hội Dân Sự
http://machsong.org/modules.php?name=News&file=article&sid=2798
http://machsong.org/modules.php?name=News&file=article&sid=2798